Gezocht: één of twee enthousiaste gemeenten die aan willen sluiten

Duurzame en circulaire gebiedsontwikkeling waarborgt groene, schone en prettige leefomgevingen voor iedereen. Maar hoe zorgen we ervoor dat circulaire ambities ook daadwerkelijk tot uitvoer komen? Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties wil hieraan bijdragen door drie trajecten circulaire gebiedsontwikkeling te co-financieren en op basis van de leerervaringen uit deze trajecten een handboek circulaire gebiedsontwikkeling te publiceren onder leiding van adviesbureau Metabolic. De focus ligt hierbij op nieuwbouw en transformatie van woon- en woon/werkgebieden.

Ruimte voor circulariteit en duurzaamheid

Nederland heeft hoge ambities als het gaat om duurzaamheid en circulariteit in de gebouwde omgeving: het doel is om in 2030 50% minder primaire grondstoffen te gebruiken en alle bouwopdrachten 100% circulair uit te vragen. Daarmee wordt niet alleen een bijdrage geleverd aan de transitie naar een circulaire economie, maar ook aan de doelstellingen van Parijs. Het is dus van groot belang dat wanneer gebieden, (nieuwbouw)wijken of bedrijventerreinen worden (her)ontworpen, dit op een duurzame en circulaire manier gebeurt. Daarnaast zorgen klimaatverandering, de energietransitie en de bouwopgave van 1 miljoen woningen voor uitdagingen, en kansen, bij ruimtelijke ordening en gebiedsontwikkeling.

Deze uitdagingen vragen om een nieuwe aanpak waarbij niet alleen duurzaam en circulair ontworpen dient te worden op gebouwniveau, maar juist ook op gebiedsniveau kringloopsluiting moet worden meegenomen in planning en ontwerp. Daarbij is een integrale aanpak essentieel. In de praktijk betekent dit dat niet alleen gelet moet worden op het materiaalgebruik bij nieuwbouw- en renovatie, de vormgeving van wijken en gebouwen, maar ook op circulaire infrastructuur (denk aan nieuwe sanitatie of smart-grids) waarmee kringlopen in of om de wijk gesloten kunnen worden, groenstructuren, hittestress, en bijvoorbeeld klimaatadaptatie en -mitigatie. Ook sociaal inclusief ontwerpen van wijken en plaats bieden voor nieuwe soorten (circulaire) bedrijvigheid spelen een belangrijke rol. Er wordt een nieuwe functie toegevoegd aan de gebouwde omgeving: kringloopsluiting. Planologen en stedelijk ontwerpers  kunnen niet langer alleen nadenken over woningdichtheden, parkeernormen, en bouwhoogtes, maar moeten ook plannen ontwikkelen voor wijken met maximaal vermogen voor energieproductie, openbaar groen met recreatieve waarde en zuiveringscapaciteit voor grijswaterstromen, of het inpassen van duurzame, circulaire bedrijvigheid in woon- werkgebieden.

Van ambities naar een circulair stedenbouwkundig plan

Het is tijd om de stap van circulaire ambities naar een circulair handelingsperspectief te maken. Waar liggen de grootste kansen voor het circulair ontwikkelen van gebieden? Hoe borgen we ruimtelijke randvoorwaarden voor circulaire gebiedsontwikkeling? Welke ontwerpprincipes zijn hierbij van belang ten opzichte van reguliere gebiedsontwikkeling? En welke instrumenten en bouwstenen kunnen we gebruiken als sturing hierbij?

Metabolic gaat in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties concrete handvatten hiervoor ontwikkelen die kunnen worden geïntegreerd in het stedenbouwkundig plan. Steden en regio’s kunnen op deze manier de gebouwde omgeving voorbereiden op de energie én grondstoffentransitie en de kansen van een circulair economie ten volle benutten.

Sluit je aan: concrete circulaire handvatten voor gebiedsontwikkeling

Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties gaat duurzame en circulaire gebiedsontwikkeling aanjagen door in drie gemeenten trajecten rond circulaire gebiedsontwikkeling te faciliteren. Door middel van een leernetwerk kunnen de verschillende regio’s van elkaar leren en best practices ontwikkeld worden. Zo wordt middels drie regionale pilots een methodiek voor circulaire gebiedsontwikkeling ontwikkeld vanuit de praktijk, en kunnen we samen de transitie versnellen.

In drie gebiedsontwikkelingen (één per deelnemende gemeente) worden de materiaalstromen in de huidige situatie en toekomstige plannen gemodelleerd. Op basis daarvan wordt duidelijk hoe groot de opgave voor kringloopsluiting in gebied is en vervolgens wordt gekeken hoe deze middels ruimtelijk ontwerp op gebied van infrastructuur, de openbare ruimte, en gebouwniveau kan worden aangevlogen. Hierbij worden de volgende resultaten opgeleverd:

1. Input voor een circulair stedenbouwkundig plan voor drie pilotwijken, dat aansluit bij de huidige procedures en geïntegreerd wordt in het Stedenbouwkundig Plan. Een materiaalstroomanalyse van het gebied, waarin de water-, energie- en materiaalstromen die door het gebied stromen worden gemodelleerd, geldt als belangrijk uitgangspunt hiervoor. Bouwstenen bestaan uit een circulaire visie, de materiaalstroomanalyse, identificatie en haalbaarheid van maatregelen, impact op materiaal- en energiestromen in de wijk en concrete vertaling naar kaders en KPI’s.
2. Leernetwerk bestaande uit drie sessies, waarin de opzet van het handboek, de kansen en barrières tijdens de trajecten en de resultaten van de trajecten worden gedeeld. Hierbij zijn, naast de deelnemende gemeenten en het ministerie, meerdere gemeenten betrokken om een breed gedragen methodiek te ontwikkelen.
3. Handboek Circulaire Gebiedsontwikkeling, waarin een methodiek en best practices voor circulaire gebiedsontwikkeling worden gedeeld: kansen en barrières voor het implementeren van maatregelen, katalyseren via wet- en regelgeving, en (financieel) collectief oppakken van interventies.

Een van de kernpunten van dit traject is om circulaire gebiedsontwikkeling praktisch te maken voor gemeenten en regio’s. Er wordt zoveel mogelijk aangesloten bij de bestaande instrumenten en processen rond gebiedsontwikkeling, waar bouwstenen worden ontwikkeld die kunnen worden toegevoegd aan de ontwikkelstrategie, het stedenbouwkundig plan en eventueel de gronduitgifte- en aanbestedingsstrategie.

Interesse?

Het ministerie stelt co-financiering beschikbaar en publiceert het nationaal handboek op basis van drie cases, en we zijn nog opzoek naar één of twee enthousiaste gemeenten die aan willen sluiten. Benieuwd of uw project aansluit bij dit traject? Neem dan contact op met Jorrit Vervoordeldonk (06 8352 6452) van Metabolic.