Inleiding

Van onderop

Inzetten op duurzaamheid. Kijken hoe je met bewoners versnelt klimaatneutraliteit kan bereiken, bewoners mobiliseren en faciliteren om zich duurzaam te gedragen. Dat is de kern van het Innovatieprogramma Klimaatneutrale Steden (IKS) van Agentschap NL.

Casebeschrijving

OPGAVE

Op weg naar klimaatneutraliteit – Rotterdam kreeg samen met Amsterdam Stadsdeel Zuid en zes andere gemeenten een bijdrage voor de proces- en begeleidingskosten bij de uitvoering van hun proefprojecten op weg naar klimaatneutraliteit. In Rotterdam ging het geld bijna logischerwijze naar Heijplaat, waar met de herstructurering en de Campus al fors wordt ingezet op duurzaamheid. Bovendien is Heijplaat voor Rotterdam een testcase voor buitendijks bouwen, een belangrijk item met het oog op klimaatverandering en zeespiegelstijging. Op Heijplaat kwam het IKS-geld ten goede aan een aantal projecten: Groenkleed, Koplopersproject Eneco en de Huiskamer.

AANPAK

Mensen bewust maken – Nico Prins is verhalenverteller van professie en als telg uit een oud Rotterdams zeevaardersgeslacht wilde hij iets met zijn stad: ‘Heijplaat was het epicentrum van veel ontwikkelingen. Daar wilde ik bij zijn.’ Hij was een van de eerste ‘antileegstand’-bewoners: ‘Ik kreeg van Woonbron de sleutels, betaalde geen huur, alleen energiekosten. Als tegenprestatie moest ik iets doen voor de wijk. Dat was een vrijbrief voor mijn creativiteit.’ Samen met Stichting Lawine probeert hij meer mensen bewust te maken van een duurzame leefstijl. ‘Van bovenaf opgelegd lukt dat niet, de mensen zappen weg, dan is hun interesse minimaal. Als ze zich bewust worden van hun energieverbruik gaan ze vanzelf vragen om zonnepanelen. Maar regel de verduurzaming van woningen bijvoorbeeld vooral met lokale aannemertjes, niet grootschalig.’ Ook al ziet hij dat bewustzijn wel ontstaan, er is nog een lange weg te gaan. ‘De nuchtere Heijplater staat best open voor duurzame energie, maar zolang er nog kolencentrales gebouwd worden op de Maasvlakte zeggen ze: “Geef mijn portie maar aan fikkie”.’

De nuchtere Heijplater staat best open voor duurzame energie.

Op elkaar aangewezen – Geboren en getogen in Pernis spreekt Nico de taal van de Heijplaters. ‘Ik ben een people-mens. Pernis heeft net zoals Heijplaat maar één toegangsweg. Je bent er nooit op doorreis, als je naar Heijplaat komt heb je er iets te zoeken of je bent familie van een bewoner. Mensen zijn hier op elkaar aangewezen, ze voelen zich eigenaar van het gebied. Buitenstaanders brengen per definitie slecht nieuws, dat is het sentiment. Daarom zijn Heijplaters ook vaak argwanend tegenover professionals die menen de wijsheid in pacht te hebben.’ Die karaktertrek kwam ook naar voren bij het IKS. Het Kenniscentrum Sustainable Solutions dat in opdracht van de gemeente Rotterdam de leereffecten analyseerde van IKS op Heijplaat Rotterdam, kwam tot de conclusie dat het proces moeizaam is verlopen en de duurzaamheidsambities nog niet zijn gehaald. Nico Prins weet er als voorzitter van de bewonersvereniging alles van. ‘Toen het IKS-geld loskwam werden de bewoners geconfronteerd met veel personele wisselingen bij de gemeente, een manager die het gebied niet kende en die weinig affiniteit had met duurzaamheid. Er ontstond een impasse waarin niemand zijn vingers nog aan de materie wilde branden. Bewoners die actief waren investeerden enorm veel tijd, namen financiële risico´s en raakten bijna overspannen.’ Toch bracht het proces ook positieve punten. Er ontstond meer eenheid onder de bewoners en meer aandacht voor duurzaamheid. Nico Prins: ‘We willen structureel iets in gang zetten, een veranderingsproces wat voortgang krijgt, niet voor incidentele feestjes. Mensen kunnen bij ons het boek In het oog van de orkaan van Jan Rotmans lenen. Dat gaat over transities. Ze raken geïnspireerd en krijgen ideeën.’

We willen structureel iets in gang zetten.

RESULTAAT

Vertalen naar strategie – Rotmans zei ooit: ‘Als modern ambtenaar of bestuurder moet je de wijken in, de straat op, je oor te luisteren leggen en wat je hoort vertalen naar een strategie waarbij je de mensen zo goed mogelijk helpt.’ Daar ziet Nico Prins ook wel een voorzichtige beweging: ‘De aanpak van professionele partijen, zoals de gemeente, de woningcorporatie en het energiebedrijf is bijgesteld. Er wordt meer gedacht vanuit de leefwereld van de bewoners. Het benutten van netwerken, formeel en informeel, waar bewoners in acteren zal de kans op succes vergroten. Het vraagt misschien wat durf om anders te werken, maar ik denk dat een projectleider vanuit onze leefwereld beter vorm en inhoud kan geven aan het algemeen belang.’ De toekomst van Heijplaat staat op het spel. ‘We knokken voor ons dorp. Voor de professionals is het een baan van 9 tot 5, de bewoners staan op met Heijplaat en gaan ermee naar bed. Als de herstructurering, de nieuwbouw en de verduurzaming niet lukken dan is het einde verhaal voor Heijplaat. Dan lopen de voorzieningen leeg. Daarom zijn we dwars. Ondertussen wordt er vanuit de stad relatief veel geld uitgegeven aan Heijplaat met ongeveer 800 huizen. Dat zegt iets over het belang van de campus. Het is waanzinnig interessant en de moeite waard. De strijd is nog niet gestreden.’