Cirkelstad Amersfoort: Als je naar elkaar luistert, ontstaat de magie van hergebruik

Bijeenkomst Cirkelstad Amersfoort op 30 juni 2025 over ‘Hergebruik – Het beter benutten van ‘eigen’ assets!’

Verschillende geïnteresseerde partijen trotseerden de hitte en verzamelden zich 30 juni 2025 aan de rand van stadspark Elisabeth Groen, in het monumentale Ketelhuis van het voormalige Elisabeth ziekenhuis. Daar, op de bovenste etage (het ‘Panoramadak’), organiseerde Cirkelstad een community bijeenkomst voor de Cirkelstad partners en genodigden binnen de provincie Utrecht met als thema: ‘Hergebruik – Het beter benutten van ‘eigen’ assets!’. Wytze Kuijper opent de bijeenkomst met: “We moeten toe naar een structureel andere manier van werken binnen organisaties, binnen projecten en in de keten.” En vandaag gaan we dat concreet vormgeven in de regio.

Het is tijd voor actie. Na een periode van inspireren, zet Cirkelstad een tandje bij. Wytze: “We zijn aanbeland bij de activeringsfase. We kunnen trots verhalen blijven vertellen over de succesvolle pilots die we hebben gedaan, maar we moeten nu doorpakken. We staan voor een hele grote opgave, waar we gezamenlijk onze schouders onder moeten zetten. Er is eigenlijk geen sprake meer van concurrentie, want we hebben elkaar hard nodig en er is werk zat.”

Thema: Hergebruik van elementenverharding

De middag staat in het teken van elementenverharding – een term uit het vakjargon waar niet iedereen bekend mee bleek te zijn – wat betekent dat bestrating bestaat uit losse elementen in plaats van zogenaamde gesloten verharding. De voorkeur gaat hierbij vooral uit naar ‘hergebruik materialen’ en ‘stenen delen’. Ook de Inspiratiegids Circulaire Bestrating is voor een aantal aanwezigen nieuw. De gids is een initiatief van de NPDW (Nationaal Platform Duurzame Wegverharding). Programmamanager Karlijn Mol: “We zijn nauw betrokken bij de actualisatie van zogeheten road maps, om als sector aan te geven wat de prioriteiten zijn wat betreft verduurzaming, en elementenverharding is daar een onderdeel van. In het kader daarvan zijn we gestart met de Inspiratiegids. Daar staat onder meer een overzichtje in om te laten zien wat hergebruikte bestrating in verschillende varianten kost, ten opzichte van traditionele bestrating. Wat blijkt? Het is onderaan de streep goedkoper.”

Van beleid naar uitvoering: Utrechts Circulair Ambtenaren Netwerk

Minder tekentafel, meer handen uit de mouwen. Dat is ook de boodschap van Josta Kuijer, die een update geeft namens de Provincie Utrecht – De Circulaire samenleving 2025-2035: “We kunnen als provincie wel van alles willen, maar uiteindelijk zijn het de gemeenten, inclusief de Waterschappen, om het te doen. Daarom zetten we destijds het Utrechts Circulair Ambtenaren Netwerk (UCAN) op als onderdeel van de Alliantie Cirkelregio Utrecht om kennis te delen en workshops te geven. Een aantal maanden geleden hebben we gezegd: genoeg gepraat. We moeten naar de volgende fase.” Bestuur, beleid en uitvoering dienen dezelfde taal te gaan spreken en dienen zich anders tot elkaar te gaan verhouden om ‘gelijk- en hoogwaardig’ hergebruik te gaan borgen in de organisatie, in projectteams en de keten.

Daar zijn een aantal actiepunten uit voortgekomen. Josta: “Hoe zorgen we ervoor dat gemeentes makkelijker met de MKI (milieukostenindicator) kunnen werken? Wat moet er gebeuren zodat gemeentes voorbeelden, kennis en ervaringen makkelijker kunnen uitwisselen, en welke ondersteuning kunnen wij als provincie bieden? Verder hebben we, als het gaat om elementenverharding, een gigantisch overschot. De vraag is hoe we dat circulair gaan inzetten.”

Van theorie naar praktijk: Grondstoffendepot

Een belangrijke schakel in het streven naar 50% circulair in 2030 en zelfs 100% in 2050, is het Circulair Grondstoffendepot Trechterweide van de Gemeente Utrecht. Projectmanager Herman van Vuren: “Op dit moment focussen we ons op de opslag en verwerking van zes typen elementenverharding. Essentieel is dat je een goed systeem ontwikkelt om alle grondstoffen in beeld te krijgen en te registreren wat er binnenkomt en weer uitgaat. Dat doen we samen met DuSpot. We gaan daarvoor een voorraadbeheersysteem opzetten, waarbij we monitoren of de grondstoffen ook daadwerkelijk worden hergebruikt – en of ze dus het maximale effect behalen. Het is de bedoeling dat we straks alle grondstoffen die in de Gemeente Utrecht beschikbaar zijn, binnenkrijgen. Maar daarvoor moeten wel allerlei werkwijzen aangepast worden. Ook betekent dat een centralisering van de inkoopfunctie, oftewel een centrale inkoopafdeling die alle materialen levert.”

“En heel belangrijk: we hebben intern de afspraak gemaakt dat we gezamenlijk investeren in de ontwikkeling van het grondstoffendepot, zodat collega’s er kosteloos gebruik van kunnen maken. Dat scheelt een hoop financiële administratieve rompslomp.”

Vanuit de zaal wordt de zorg geuit over het verwerken van hergebruikt materiaal, vanwege de vele maatverschillen: “De laatste tijd wordt er veel werk stilgelegd door de Arbeidsinspectie, omdat er te veel vierkante meters met de hand worden gedaan.” De zorg wordt snel weggenomen door iemand anders uit de zaal: “Ze zijn al heel ver om het leggen van ongelijke stenen, voor het overgrote deel althans, machinaal op te lossen.”

Durven kiezen en aan de slag in ketenteams

Transitieregisseur circulaire economie Linde Leenhouts (Gemeente Utrecht) geeft een update over de Circulaire Grondstoffencorridor Utrecht, waarbij de focus ligt op het reduceren van materiaalstromen. Linde: “Met pilotprojecten en inhoudelijke werkgroepen onderzochten we hoe we aanbestedingen kunnen verbeteren, welke gedragsverandering er nodig is en hoe we verborgen waardes in kaart kunnen brengen. Deze fase is nu afgerond. We zijn verdergegaan met twee ketenteams. Ten eerste: Ketenteam Elementenverharding. En hoewel we soms nog horen: leuk idee, maar niet in mijn project, loopt dit team als een trein. Bij Ketenteam Hout is het veel ingewikkelder, omdat we daar tegen een enorme hoeveelheid regelgeving aanlopen.”

“We zijn druk bezig om overzicht te krijgen in deze puzzel en geitenpaadjes te vinden. Je kunt namelijk lang niet altijd een uitgebreide constructieberekening maken voor tweedehands hout. Het heeft, al naar gelang de plek waar het gestaan heeft – aan de noordkant, aan de zuidkant – verschillende invloeden gehad. Het ideale scenario is dat we kleine onderzoekjes kunnen gaan opstarten en op basis daarvan regels kunnen opstellen. Bijvoorbeeld dat al het balkenhout dat tussen vastgestelde afmetingen valt gebruikt mag worden, mits het minder dan zoveel millimeter wordt doorgezaagd. In Oostenrijk doen ze dit namelijk al.”

Tinder voor bouwmaterialen

Niek Riksten sluit de bijeenkomst af met een presentatie over DuSpot, een matching website (het eerste prototype werd 4,5 jaar geleden gebouwd) en sinds eind 2024 ook een mobiele app om vraag en aanbod van bouwmaterialen zo efficiënt mogelijk aan elkaar te koppelen. Een soort Tinder dus. Niek: “We proberen hiermee de circulaire economie aan te jagen. ‘Du’ staat voor Duurzaam, en ‘Spot’ verwijst niet alleen naar een locatie op de kaart, maar spotten betekent ook iets in je vizier hebben. In de praktijk zien we dat gebruikers de tool ook voor andere doeleinden inzetten. Zo kan DuSpot tevens als voorraadbeheersysteem gebruikt worden. Daarnaast bestaat de mogelijkheid om een eigen circulair dashboard te bouwen; een vertaalslag van DuSpot naar een eigen website of intranet, zodat voor collega’s en relaties in één oogopslag te zien is wat de circulaire vraag dan wel het aanbod is van de desbetreffende organisatie.”

“De tool is zo gebouwd dat je twee jaar vooruit kunt zoeken. Als je over twee jaar een project hebt, selecteer je de periode, en krijg je de resultaten te zien van wat er tegen die tijd beschikbaar komt.”

Vakmanschap is het toverwoord

Linde: “De stap die nu gemaakt moet worden is dat we mensen weer op hun vakmanschap gaan aanspreken. Het machinale proces moet eruit – dat kan niet op deze manier blijven bestaan. Werken vanuit vakmanschap wordt leuker, maar ook uitdagender; je moet opeens gaan voordenken.”

Het kan als je het samen wilt

Wytze: “We horen het steeds vaker: de sloper moet met de werkvoorbereider, én met de aannemer, de architect en de stedenbouwkundige aan tafel. Want als je elkaar snapt, zie je ieders toegevoegde waarde. Als je je gelijkwaardig tot elkaar verhoudt, dan lijkt het misschien even te duren voordat alles op elkaar is afgestemd, maar daarna ontstaat de magie.”

Samen kennis blijven delen en ontwikkelen

Wil je ook een keer aansluiten bij een Cirkelstad bijeenkomst?
Hier vind je het overzicht van de events en bijeenkomsten bij jou in de buurt.

Wil jij ook aan de slag met Het Nieuwe Normaal?
Kom naar de HNN-trainingsmiddag op 1 oktober 2025.

Wil je je ook aansluiten bij Cirkelstad? Kijk dan hier.