Cirkelstad Haarlem: Bezoek grondstoffenhub materialen openbare ruimte

Bijeenkomst Cirkelstad Haarlem op 3 juni 2025 over ‘Grondstoffenhub Materialen Openbare Ruimte’

Op 3 juni kwamen we samen op de grondstoffenhub van Haarlem. De locatie die de raamcontractpartners, voor openbare werken van Gemeente Haarlem,  hebben gehuurd en gebruiken als opslag voor materialen en producten uit de openbare ruimte. Om vervolgens weer terug te plaatsen in nieuwe werken en projecten van Gemeente Haarlem. In de bijeenkomst lichtte zij toe hoe deze hub tot stand is gekomen, wat ze hebben geleerd en wat succesfactoren zijn voor de toekomst. Deelnemers aan deze sessie waren gemeenten, ministeries en aannemers. 

Douwe Smit, projectleider van Gemeente Haarlem trapte af met een ambitie. Haarlem wil in 2040 al een circulaire stad zijn en heeft daarvoor beleidsdoelen bepaald. Daar zit ook een serieuze ambitie in voor de inrichting van de openbare ruimte waar de gemeente zelf verantwoordelijk voor is en dus haar inkoop kan bepalen. Dit vormde de basis voor de uitvraag aan haar raamcontractpartners Heijmans, Dura Vermeer, van Gelder. Hoe kunnen we die circulaire beleidsdoelen concreet maken en realiseren?

Circulair samenwerken in de hub

Na gezamenlijk overleg in 2024 werd de conclusie getrokken dat samenwerken binnen een hub een oplossing is om materialen die vrijkomen uit werk te behouden voor nieuw werk. En dat er ook een aantal voordelen zijn voor de partners om vanuit één plek te werken. Daarnaast werd bepaald dat er een coördinerende rol nodig is voor beoordelen, administreren, onderhouden en transporteren. Die rol is belegd bij Vrijbloed Transport die voor de raamcontractpartners werkt en al ervaring heeft in een eigen hub. Op de hub is gekozen om ruimte te maken voor specifieke productstromen: elementenverharding, specials, kaphout, verkeersborden en straatmeubilair.

De locatie was nog niet geschikt als hub. Om de plek gebruiksklaar te maken is ook gebruik gemaakt van circulaire principes en oplossingen die de partners inbrachten zoals:

• Goten hergebruikt vanuit project uit Amsterdam
• 100% circulaire asfaltonderlagen van Circularpave
• Hergebruikte elementenverharding rondom loods
• Hergebruikte betonplaten vanuit project in Haarlem
• Hergebruikte betonblokken diverse projecten en deels veiling
• Menggranulaat van locatie (her) gebruikt
• Hergebruikte lichtmasten

“Met een oppervlakte van 7.200m² wordt deze hub de drijvende kracht achter ons ambitieuze doel om in 2025 minimaal 50% en in 2030 liefst 100% van de bouwmaterialen in Haarlemse GWW-projecten circulair te maken”

Wat is de basis van de hub?

• Gemeente blijft eigenaar van haar vrijgekomen materialen (geen/minder nieuwe materialen aankopen)
• Er is op de plek een mogelijkheid tot bewerken
• Centrale keetlocatie stimuleert samenwerking binnen de raamovereenkomst
• Beschikbaarheid van centrale werkplekken op de hub voor de projecten (zorgt ook weer voor minder keet en ruimte gebruik op de projecten)
• Daardoor zijn er minder parkeerplaatsen en leges op de projecten nodig
• Er zijn laadvoorziening aanwezig voor e-materieel
• SROI verplichting kan worden ingezet voor bewerkingen van materiaal.
• De loods is ruim genoeg voor toekomstige functies (zoals houtbewerking, 3D printing enz.)
• Gebruik van de hub is ook mogelijk door andere partners zoals Spaarnelanden, DBC en lokale infra MKB
• Stimulerende (maatschappelijke) prikkel voor innovatie, technologie en samenwerkingen.

Bij het ontwerp van de hub is rekening gehouden met de duurzame KPI’s van Haarlem.

Hoe is het praktisch geregeld?

Er kwam bij toeval een stuk grond vrij die gehuurd kon worden. De locatie is strategisch handig. Aan de rand van het bedrijventerrein waar de route naar de snelweg als naar de stad optimaal is. Met het oog op de milieuzoneringen, is kleinschaliger elektrisch vervoer vanaf deze plek ook goed te doen. Omdat de partners van de gemeente vanwege die raamcontracten wat meer zekerheid hebben voor de lange termijn, kon de investering in de hub worden gedaan en is er een huurcontract voor 8 jaar afgesloten.

Er zijn afspraken gemaakt over een transparante boekhouding die helder laat zien welke materialen in en uit gaan en welke kosten ermee gemoeid zijn. Elk nieuw werk wat gemeente Haarlem nu opstart en waar gebruik gemaakt gaat worden van materialen uit de hub, maakt gebruik van een opslag in het werk. Zo worden de investeringen in de hub ook intern verrekend.

Daarnaast kwamen andere praktische zaken op de hub aan de orde die om uitwerking vroegen zoals:

• Kosten bewerking voor nieuwe project al meenemen in de bestekken, hoe leggen we dat vast?
• Eisen stellen aan wat er gebracht wordt; het is geen depot, maar een hub!
• Omgang pallets in- en uitgaand vastleggen
• Verband palletteren bespreken (hoe sla/stapel je op en hoe wil de bouwplaats geleverd worden)
• Zorgen voor goed hub beheer en registratie
• Nieuwe werken gaan ontwerpen met de Circutool. Deze app geeft inzicht in de vooraard op de hub en wat er vrijkomt zodat het bij toekomstige projecten gebruikt kan worden.

Het is een nieuw soort samenwerking die invloed heeft op veel werkprocessen en vraagt om een andere manier van ontwerpen, berekenen en samenwerken.

Welke uitdagingen spelen tot nu toe bij de hub?

• Hoe richten we de werkprocessen optimaal in? Van Initiatief tot aan Beheer- en onderhoud fase.
• Spreken wij allemaal dezelfde taal in deze verschillende project faseringen, bedoelen wij hetzelfde?
• Kwaliteit van de beschikbare data van de assets en de ontwerpen is nog niet afdoende.
• Ontbreken van overzicht in de vrijkomende materiaalstromen.
• Beoordelingskader  🡪 richtlijn voor hergebruik materialen ontbreekt.
• Hoe organiseren we de vindbaarheid van geschikte beschikbare her te gebruiken materialen voor ontwerpers /architecten?
• Milieu impact van een ontwerpkeuze  nog niet direct inzichtelijk.
• Welke eisen komen in de toekomst op ons af en kunnen we die nu al onderdeel maken van administratie?
• Voldoet een ontwerp met een hoog % hergebruik ook nog aan het Programma van Eisen Opdrachtgever?

Partner Van Gelder heeft al eerder een tool ontwikkeld om inzicht te krijgen in materialen en de kwaliteit ervan. Deze Circotool is aangepast aan de eisen en kaders waarmee Gemeente Haarlem werkt. Een aantal uitgangspunten staan bijvoorbeeld in het Handboek Openbare Ruimte en Inrichting (HIOR) van Gemeente Haarlem.

In de Circotool is rekening gehouden met een aantal uitdagingen:

• Optimaliseren van materiaal hergebruik en het minimaliseren van de milieu impact via een geautomatiseerd systeem wat past binnen de huidige werkprocessen.
• Medewerkers meer bewust maken en het vergaren van kennis rondom hergebruik, recycling en klimaat adaptatie.
• MilieuEffect van materiaalkeuzes in ontwerpvarianten direct inzichtelijk kunnen maken.
• Vergelijk MKI tussen ontwerpvarianten inzichtelijk (dit onderdeel is in ontwikkeling i.s.m TUE)
• Oppervlaktes Groen + Water direct inzichtelijk maken.
• Voorraad her te gebruiken materialen inzichtelijk maken

De Circotool is gekoppeld aan een schouwapp. Met deze app kan materiaal op goede wijze worden geregistreerd en beoordeeld. Ook voor het materiaal vrijkomt.

Mogelijkheden van de schouwapp:

• Als de opbreektekening aanwezig is in de Circotool dan is het op locatie via de app inzichtelijk en bewerkbaar.
• Mogelijkheid om vlakken in de tekening aan te passen/ te verrijken met informatie over het op te nemen materiaal. (status, kleur, dikte , typeaanduiding , etc.)
• Toevoegen van foto’s aan het materiaal oppervlak is mogelijk.
• Wijzigingen die tijdens de schouw middels de app worden ingevoerd zijn direct beschikbaar voor de ontwerper in de Circutool

Wat leerden we hiervan?

• De mogelijkheden van de app kunnen worden uitgebreid op basis van in de praktijk verworven kennis.
• Het introduceren van een nieuwe tool die de basis vormt voor de processen erna, vraagt echt om aandacht bij de gebruikers en herhaling en feedback op de tooling en werkprocessen is van essentieel belang voor het succes van de hub.
• De tool en app werken nu in de praktijk maar elke gemeente heeft weer eigen eisen of werkwijze. Is dat steeds maatwerk of kunnen we naar uniforme werkwijze? Hoe gaan we naar een meer uniforme taal/uitwerking toe?
• Door de tool te koppelen aan rapportage eisen die gelden of gaan gelden, kun je slim en efficiënt data verwerken voor meerdere doeleinden en partners tegelijk.
• Nu werkt gemeente Haarlem voor hun eigen werk met een eigen hub. Stel nou dat de regio gemeenten (MRA) dit ook onderling uit willen wisselen dan vraagt dat om een andere benadering. Technisch is dat mogelijk, hoe regelen we dat administratief?

De hub is een paar maanden operationeel. Inmiddels is er al voor diverse projecten gebruik van gemaakt en weten collega’s de hub ook te vinden voor een specifieke vraag. Zoals klinkers voor een binnenvloer van een buurthuis waar de gemeente partner van is.

Het lijkt eenvoudig om een hub te starten: Materialen die vrijkomen sla je ergens op en zet je later weer in als het ergens anders nodig is.

Maar uit de start van dit artikel blijkt wel dat er veel meer bij komt kijken. De partners van deze hub inspireren anderen graag om ook een hub te starten en geven daarvoor een aantal belangrijke basiskaders mee.

Wat zijn nou echte succesfactoren?

In de technische en fysieke vraagstukken is elke partner al bedreven. De kracht van deze samenwerking zit in:

1. Een team wat samen wil werken aan een oplossing die meerdere belangen dient. Zoek dus naar de juiste mensen binnen je samenwerkingspartners om iets als dit te initiëren.
2. Een stuk vertrouwen naar elkaar om te beginnen met iets wat je nog niet eerder zo gedaan hebt. Dat begint met gezamenlijke gesprekken, belangen en doelen op tafel.
3. Samenwerken bevorderen en faciliteren door vaker gezamenlijk op de hub aanwezig te zijn. Zo volgt een team-gevoel, worden ook andere projecten besproken, leer je elkaar beter kennen en kun je tijdig bijsturen als er problemen zijn. Je zit er letterlijk meer bovenop zonder dat op een controlerende manier te doen.
4. Een basis waaruit investeren makkelijker is. Door het raamcontract en een intentie voor verlenging van gebruik van de hub is er voldoende basis om de hub te starten (4 + 4 jaar).
5. Intern draagvlak bij alle partners om werk te maken van de nieuwe manier van ontwerpen, toepassen, inrichten die vanuit de hub ontstaan. Dus ook de collega’s betrekken van onderhoud, van ontwerp, van calculatie. Dit is een proces op zich en niet te onderschatten.

Meer weten? Neem contact op

Er valt veel te leren van deze samenwerking en daar staan de partners ook voor open. Contact met een of meerder partners voor informatie of een bezoek aan de hub kan via de spinner van Haarlem-Kennemerland door een mail te sturen naar haarlem@cirkelstad.nl of projectleider Douwe Smit dgsmit@haarlem.nl