De financiële kant van circulair bouwen

Op 29 oktober vond de laatste bijeenkomst van Cirkelstad Eindhoven van dit jaar plaats, met als thema de financiële kant van circulair bouwen. De deelnemers werden door middel van presentaties en een paneldiscussie geïnspireerd en geïnformeerd over hoe zij de financiële uitdagingen van circulair bouwen kunnen aanpakken. 

Voor deze laatste bijeenkomst waren we te gast bij Woonbedrijf, een woningcorporatie die iedere dag bezig is met fijn en ongestoord wonen, beschikbaarheid van betaalbare huurwoningen en duurzaamheid. Binnen duurzaamheid ligt de focus op duurzame energie, gesloten kringlopen, natuur-inclusieve steden en het inspireren en aanjagen van duurzaamheid. Hun focus op duurzaamheid is goed terug te zien in de talloze voorbeelden van kantoor en school renovaties naar woningen, het toepassen van hoogwaardig hergebruikte materialen en biobased materialen en het door ontwikkelen van duurzame woningconcepten zoals WOONST.

Circulair woonconcept

Een van de presentaties was van bouwbedrijf Hurks, dat hun circulaire woonconcept Da Vinci Green toelichtte. Dit concept maakt gebruik van een zelfontwikkelde ‘bouwstenenbibliotheek’, waarin materialen en hun milieu-impact en kosten nauwkeurig in kaart zijn gebracht. Dankzij dit overzicht kan Hurks weloverwogen beslissingen nemen over welke duurzame en circulaire materialen zij willen gebruiken. Hurks erkende echter de kostenuitdagingen bij het gebruik van circulaire materialen voor gevels en casco’s, die vaak de grootste milieu-impact hebben maar ook de kosten van het project verhogen. Om duurzame keuzes financieel haalbaar te maken, pleitte Hurks voor een bredere kijk op de voordelen van circulair bouwen, bijvoorbeeld door stakeholders zoals waterschappen en zorginstellingen te betrekken bij de financiering van groene daken of gezonde woningen. Groene daken verlagen immers de waterdruk tijdens hevige regenval en biobased woningen dragen bij aan een betere gezondheid, wat de zorgkosten kan verlagen.

Waardebepaling

Daarnaast sprak Copper8 over de noodzaak van een nieuwe waardebepaling voor circulair bouwen. Hun boodschap was dat circulaire ambities vaak stranden doordat er geen hogere waarde wordt toegekend aan circulaire gebouwen, ondanks de hogere bouwkosten. Copper8 bepleitte dat taxatiemodellen duurzame en circulaire voordelen mee moeten nemen, zodat duurzaam en circulair bouwen meer erkenning en financiële haalbaarheid krijgt. Denk bijvoorbeeld aan het meenemen van verlaagde milieu-impact of verhoogd welzijn, dit leidt (op termijn) immers tot financiële voordelen omdat er minder milieuschade is of omdat mensen gezonder zijn. Een andere optie is dat circulaire gebouwen mede gefinancierd worden door derde partijen, bijvoorbeeld door een waterschap die meebetaald aan de waterberging van een gebouw.

Lessen uit de discussie met het expertpanel

In een levendige discussie tussen panelleden Joost van der Werf (Brink), Joop Ketelaers (gemeente Eindhoven), Merijn Polet (Copper8) en Koen Waijers (Hurks) kwamen enkele belangrijke inzichten en uitdagingen naar voren. Een belangrijke conclusie was dat circulair bouwen niet per definitie duurder hoeft te zijn, mits circulaire ambities al vanaf het begin in het ontwerp- en planningsproces worden meegenomen. Het vroegtijdig integreren van circulaire doelen kan de betaalbaarheid vergroten, hoewel de kostprijs door de aard van circulair bouwen vaak toch hoger zal zijn. Om die financiële lasten beheersbaar te houden, is het essentieel dat opdrachtgevers de markt ruimte bieden om eigen keuzes te maken. In plaats van specifieke materialen voor te schrijven, werd gepleit voor prestatiegerichte eisen. Dit geeft marktpartijen de vrijheid om hun expertise te gebruiken en duurzame oplossingen te bedenken die passen bij de projectdoelen.

De panelleden speculeerden ook over de mogelijkheid van een toekomstig CO₂-lockdown, vergelijkbaar met de recente stikstofbeperkingen die bouwprojecten tijdelijk stillegden. Er is een reële kans dat ook voor CO₂-uitstoot strengere regelgeving komt. Om voorbereid te zijn op een eventuele CO₂-lockdown, is het belangrijk dat de bouwsector nu al inzet op CO₂-neutrale of CO₂-negatieve bouwmethoden. Zo kunnen bedrijven toekomstige beperkingen voor zijn en tegelijkertijd inspelen op de toenemende vraag naar milieuvriendelijke bouwoplossingen.

Uitdagingen

Een ander belangrijk punt uit de discussie was dat de kennis en ervaring rondom circulaire materialen in de sector nog ontoereikend zijn, wat de uitvoering bemoeilijkt. Veel producenten kunnen al hoogwaardige circulaire producten leveren met dezelfde garanties als conventionele materialen, maar ze ondervinden obstakels in certificeringsprocessen, die vaak duur en tijdrovend zijn. Het vraagt om opdrachtgevers die bereid zijn om mee te denken, openstaan voor innovatie en minder strak vasthouden aan traditionele regelgeving.

Een andere uitdaging is dat de waarde van circulair bouwen vaak niet tastbaar is voor betrokkenen, doordat de maatschappelijke en milieukundige voordelen vaak bij een andere partij liggen. Een waardevol advies was om in plaats van alleen businesscases te bouwen, ook te kijken naar zogenaamde ‘value cases’. Deze benadering kan helpen om de voordelen van circulair bouwen te koppelen aan bredere maatschappelijke waarden, zoals gezondheid, lagere onderhoudskosten en leef kwaliteit. Dit maakt het circulaire bouwmodel aantrekkelijker voor investeerders en kan helpen bij de opschaling van circulaire initiatieven. Daarnaast zou een eenvoudiger en toegankelijker subsidiesysteem, dat beter inspeelt op de waarde van circulariteit, van grote waarde zijn om de financiële haalbaarheid van circulaire projecten te vergroten.

Afsluiting en vooruitblik

De bijeenkomst van Cirkelstad Eindhoven heeft nieuwe inzichten opgeleverd in hoe de financiële haalbaarheid van circulair bouwen verbeterd kan worden. Door marktpartijen ruimte te geven om innovatieve en duurzame oplossingen te bieden, en door waarde toe te kennen aan circulaire voordelen in taxaties en subsidies, kan circulair bouwen verder worden gestimuleerd. Met de mogelijkheid van toekomstige CO₂-reguleringen in gedachten, was de boodschap helder: circulair bouwen biedt niet alleen voordelen voor het milieu, maar is ook een verstandige langetermijnstrategie die de sector klaarstoomt voor een duurzame toekomst.