Hoe maken we circulair bouwen betaalbaar?

De kick-off van het programma Circulair Financieren is een initiatief van Cirkelstad en TKI Bouw en Techniek.

Op uitnodiging van Cirkelstad en TKI Bouw en Techniek, en ondersteund door Copper8, staken verschillende partijen op 26 november j.l. de koppen bij elkaar om te brainstormen over de problemen (met name als het gaat om de financiering) van circulair bouwen. De belangrijkste bottlenecks werden besproken, maar er werd ook al voorzichtig gezinspeeld op mogelijke oplossingen.

Plaats van handeling is de Rabobank in Utrecht, waar Gijs Derks (Cirkelstad) de in totaal zestien deelnemers drie vragen voorlegt waar het deze ochtend over zal gaan: Wat zijn de structurele belemmeringen en hoe kunnen we die wegnemen? Hoe maken we circulaire oplossingen financierbaar en investeerbaar? En hoe kunnen we dat in de praktijk brengen? Gijs: “Aan de ene kant hoor je: er is geld genoeg, maar er zijn geen projecten. Aan de andere kant zeggen aannemers: als we kijken naar alle regels waar we aan moeten voldoen, zien we door de bomen het bos niet meer. Kan er alsjeblieft duidelijkheid komen?”

Liselore Havermans (TKI Bouw en Techniek): “Het is belangrijk dat we vandaag bij elkaar zitten en dus niet over, maar met elkaar praten. Wij zijn allemaal koplopers die weten wat we willen, maar nog even niet hoe.”

Business cases die kloppen

Bert Krikke (directeur Cirkelstad): “De ontwikkeling gaat, ons inziens, te langzaam. Wat je bijvoorbeeld ziet bij woningcorporaties is dat ze veel aan energie doen, belangrijk voor de huurder, maar als het gaat om circulariteit, doen ze een klein dingetje hier en een klein dingetje daar. Wij willen graag over de volle breedte de circulariteit tevoorschijn halen. Hoe kunnen we business cases maken die kloppen? En als ze niet kloppen, hoe kunnen we met financiële instrumenten het verschil kleiner maken? Op dit moment hebben we een vijftal woningcorporaties die klaar staan om mee te denken én doen.”

Aan welke knoppen kunnen we draaien?

Jeroen van Muiswinkel en Sybren Bosch (Copper8) presenteren hun idee om het bestaande systeem te nudgen en dat bestaat uit een aantal knoppen waaraan gedraaid zou kunnen worden. Te beginnen bij de definitie van Circulariteit Financieren. Sybren: “Er is een definitie, maar de interpretatie van die definitie is bij iedereen anders. Als je zegt: dit gebouw is zoveel procent circulair, dan weet niemand wat dat betekent. Want circulair,” zo benadrukt hij, “gaat over een heleboel verschillende dingen. Je zou het dus moeten uitsplitsen, omdat elk aspect op een andere manier invloed heeft op kosten, waarde en de toekomst.”

Andere knoppen waaraan gedraaid kan worden gaan over het ontwikkelen van nieuwe financiële (en fiscale) instrumenten of het doen van deals. Jeroen: “Laten we een deal pakken, door het hele proces heen laten gaan en kijken wat er terugkomt.” Of de knop van het aanpassen van de huidige modellen. Al in 2022 hebben grote banken hun commitment gegeven aan de Kopgroep Circulair Financieren, die als doel heeft gesteld dat circulair financieren in 2030 de norm is. Jeroen: “Er begint bewustwording te komen bij banken. Zij zien ook in dat hun modellen misschien niet helemaal toepasbaar zijn op circulair.”

Taxateurs

Een behoorlijk obstakel is het feit dat taxateurs vooral naar het verleden kijken. Dick van Ginkel (TBI Woonlab): “De grote vraag is hoe we het taxatiesysteem gaan benaderen. Taxateurs en banken bepalen hun waarde op basis van de afgelopen dertig jaar, maar kijken niet vooruit.” Bert Krikke vult aan: “Alles wat op dit moment buiten de taxatie valt, kun je niet meenemen in je business case. Gezondheid, uitputting van grondstoffen, noem maar op. De voordelen van circulair kun je dus minder goed meenemen en daarom is het op papier duurder.” Marijn Polet (Copper8) en Jip van Grinsven (Alba Concepts) zien op hun beurt mogelijkheden. Marijn: “We gaan kijken of de waarde van een circulair gebouw hoger kan, door te kijken naar biodiversiteit en gezondheid. We proberen vooraf in de taxatie te krijgen wat het gaat opleveren. Zo kan je vooraf al op die waarde sturen. Er is her en der ruimte in de regelgeving om hier wat aan te doen.”

“We moeten gebouwen als Lego gaan zien”

Na een breakout-sessie waarin de deelnemers in drie aparte groepen met elkaar van gedachten hebben kunnen wisselen, zijn er veel vraagtekens blijven hangen. Echter, bij een aantal komen de ideeën nu pas echt los. Zo wordt er gesproken over het vinden van subsidies om de investeringskosten te verlagen, een speciale ‘circulariteitsrating’ en mindset. Constantijn Berning (EDGE): “Waar we vanaf moeten is de discussie rondom de waarde van circulariteit. Anders ben je de hele tijd bezig met mensen financieel te overtuigen dat het haalbaar is. De focus moet liggen op de voorwaarden. Bijvoorbeeld de voorwaarde dat er zo min mogelijk nieuwe grondstoffen worden gebruikt. De hele markt is het eens dat we naar een lagere carbon footprint moeten, dus daar zou je circulariteit op kunnen laten inhaken. Dan krijg je een veel grotere groep achter je.”

Bert Krikke: “Ik heb de ontwikkeling van Breeam meegemaakt. Dat ging eerst ook heel langzaam. Maar uiteindelijk kwamen er belastingvoordelen en wilden beleggers alleen nog maar Breeam-gebouwen in hun portefeuille hebben. We hopen met circulariteit eenzelfde soort slag te maken, maar daar is een verandering van mindset voor nodig.”

Vincent Gruis (TU Delft) komt aan het einde van de bijeenkomst met een zin die die mindset weleens voorgoed zou kunnen veranderen: “Circulariteit is niet een gebouw op een permanente plek, maar een permanent gebouw op een tijdelijke plek.” Of, zoals Dick van Ginkel het kort en bondig samenvat: “We moeten gebouwen als Lego gaan zien.”

De kick-off van het programma Circulair Financieren is een initiatief van: