Inleiding

Mensen kietelen

Spelenderwijs leren, met een lach, mensen bewust maken hoe ze omgaan met afval en via kinderen op school uiteindelijk de hele wijk bereiken. Werken aan het afvalprobleem is ook werken aan sociale cohesie.

Casebeschrijving

OPGAVE

Niemand ruimde de rommel op – Als plattelandsmeisje in Amerika verhuisde ze naar New York – dat hoort zo als je theater studeert – waar ze zich al snel als ‘een vis uit het water’ voelde. Een zomerbaantje, als clown op tournee door Europa, kwam als geroepen: ‘Yes please!’ Ze werd verliefd op Aloijsius van Saus, een Hollander in het toneelgezelschap, en zo kwam ze op het Quarantaineterrein op Heijplaat terecht. ‘Een te gekke plek om iets mee te doen, alleen moest ik wel eerst Nederlands leren om hier theater te kunnen maken.’

Samen met Aloijsius begon Kathie diStefano in 1986 theatergezelschap (Stichting) Lawine Theater, waarmee ze, met een aansprekende mix van theater en educatie, door Nederland, Europa en de VS reisde. De thuisbasis bleef het Quarantaineterrein op Heijplaat. Dat woon- en werkadres grenst aan een strandje. ‘In de beginjaren, nu wel 25 jaar geleden, werd het netjes schoongehouden door Roteb, maar op een gegeven moment stopte dat. Het strandje was een geliefde plek om te vissen, zwemmen en zonnen. Het werd steeds drukker, maar niemand ruimde de rommel op, het was van niemand’, herinnert Kathie zich. ‘Na een tijdje bleven de leuke mensen weg omdat het zo vies was geworden.’ In 2003 adopteerde Stichting Lawine het strandje en begonnen ze zelf met opruimen. ‘Dat was het begin van een zoektocht naar hoe je mensen kunt inspireren om verantwoordelijk met afval om te gaan.’

Mijn passie: mensen leren de weg te vinden naar de afvalbak.

AANPAK

Lachend leren – En het werkte. ‘We wilden de mensen zoveel mogelijk stimuleren om zelf hun rommel op te ruimen, maar daar waar hiaten vallen ruimen wij het de hele zomer lang dagelijks op. Het had effect. De mensen die hun rommel willekeurig achterlieten vertoonden zich minder op het strand en de mensen die hun afval wel zelf opruimen komen terug.’ De Lawine Huisstijl ‘Lachend leren’ was geboren. ‘Wij combineren vermaak met educatie, voor het overbrengen van een maatschappelijke boodschap. Zeker bij kinderen en jongeren is het zeer doeltreffend om vermaak te combineren met voorlichting, op een structurele en positieve manier. Daarom hebben we ook een lesprogramma gemaakt voor alle groepen vanaf de basisschoolkleuters tot aan het mbo, Spelen in een Schonere Wijk voor het primair onderwijs en Operatie Afval voor het voortgezet onderwijs, compleet met lesbrieven en allerlei activiteiten, ook voor ouders. Je moet blijven stimuleren, ik noem dat mensen kietelen. Ik vond het fascinerend dat alleen afvalbakken plaatsen op het strandje niet hielp. Waarom gedragen mensen zich zoals ze doen? Hoe kun je ze leren de weg te vinden naar de afvalbak? Het werd mijn nieuwe passie.’ Al met al bleek dat de meeste mensen, door ze aan te spreken op hun verantwoordelijkheid, bereid waren om hun eigen rommel keurig in de afvalbakken te doen. De volgende fase is mensen stimuleren om zelf aan de slag te gaan. Kathie: ‘Dat doen we met Heijplaat Groen, samen met bewoners. We houden opruimacties om zwerfafval tegen te gaan, en we organiseren bijeenkomsten en activiteiten, zoals een afvalquiz op de Dag van de Duurzaamheid. Steeds met de combi van educatie en vermaak, omdat wetenschappelijk is aangetoond dat via het spel de boodschap langer blijft hangen. Ondertussen confronteren we mensen met fout afvalgedrag.’ Stichting Lawine ontwikkelde ook educatieve programma’s rondom thema’s als sociale veiligheid, agressie, ‘samen in de wijk’ en ‘lezen is leuk’. ‘En natuurlijk gaan we helpen om Heijplaat 2020 tot een tastbaar begrip te maken.’

RESULTAAT

Dingen om te vieren – ‘Als je een paar mensen kunt vinden die het lokaal willen uitdragen en die bekend zijn, dan kun je gedrag beïnvloeden en blijft je boodschap langer hangen. Dat inspireert, dat is superkrachtig. Ik vind het heerlijk om te doen, ik krijg er veel voor terug.’ Op Heijplaat weet Kathie inmiddels de weg naar de horeca, de gastvrouwen en vrijwilligers. ‘Ze werken graag mee. Er is veel gaande op Heijplaat, door onze toneelstukken is het onderwerp “afval” gaan leven in het dorp. Mensen beginnen te vragen wanneer er weer een toneelstuk komt en of ze zelf iets kunnen organiseren. Dan coach ik ze daarin en dat zijn dingen om te vieren.’ Ziet ze een verandering in het bewustzijn van bewoners? ‘Voor het aankweken van bewustzijn heb je een lange adem nodig, veel geduld en een structurele aanpak. We doen dit nu tien jaar en ik zie ontwikkelingen en bewustwording. Het kan! Gedrag beïnvloeden is heel uitdagend, daarom pakt het mij zo.’ En het is noodzakelijk. ‘Ja, als je kijkt naar de toekomst. We zullen gedwongen worden ons gedrag te veranderen. Ik weet niet, binnen vijf jaar of vijftien jaar, we zien het wel, zal de maatschappij veel meer top down georganiseerd zijn. Duurzaam gedrag zal niet langer vrijblijvend zijn, we hebben geen keus. En afval is nog maar het topje van de ijsberg. Recycling, grondstoffen… er is veel werk te doen.’