Bouwen binnen planetaire grenzen, hoe doe je dat en vooral, hoe krijg je alle neuzen dezelfde kant op? Dat was waar aanwezigen bij de door Cirkelstad Zuid-Holland georganiseerde bijeenkomst op de Erasmus Universiteit op donderdag 11 april zich vooral afvroegen. De locatie was niet toevallig gekozen, want de bijeenkomst werd afgesloten met een bezoek aan het Langeveld gebouw, een van de meest duurzame universiteitsgebouwen van Nederland.

Een nauwere kijk op bouwen binnen planetaire grenzen, leert dat dit om bredere thema’s gaat dan slechts de opwarming van de aarde, maar bijvoorbeeld ook om het verlies van biodiversiteit, waterschaarste, landgebruik en de stikstofkringloop. Waarbij we zes van de in totaal negen grenzen al hebben overschreden. Dat er heel wat moet gebeuren voordat we als maatschappij binnen die planetaire grenzen blijven, maakte Sybren Bosch van Copper8 tijdens zijn presentatie meer dan duidelijk. Waarbij het spijtig genoeg niet meer slechts om voorkomen gaat, maar tegelijkertijd om het herstellen van natuurlijke ecosystemen. Als we streven naar een temperatuurstijging van maximaal 1,5 graad dan is het wereldwijde CO2-budget op dit moment namelijk al bijna zo goed als op. Natuurlijk maakt de bouw slechts een onderdeel hiervan uit. Maar toch gaat dat om flinke hoeveelheden, zo benadrukt Sybren in zijn presentatie. “In 2023 hadden we dan nog 424 Mton over, 47 Mton daarvan is voor de bouwsector. In tegenstelling van wat vaak gedacht wordt in verband met de grote woningbouwopgave die er ligt, is renovatie het grootse onderdeel.”

Oplossingsrichtingen
Gelukkig zijn er verschillende oplossingsrichtingen die helpen de CO2-uitstoot te verminderen. Hierbij is natuurlijk ook vaak een combinatie denkbaar. Deze zijn op te delen in bouwtechnische strategieën zoals biobased bouwen, hergebruik en recycling, circulaire energierenovaties (zoals biobased isolatiemateriaal) en alternatieve materialen zoals polymeer beton. Een andere strategie is beter omgaan met de bestaande bebouwde voorraad door bijvoorbeeld woningen op te toppen of te transformeren (kantoren worden woningen), kleiner bouwen (meer appartementen), vervanging en levensduurverlenging van wegen en bruggen. “Een derde strategie is”, aldus Sybren, “verduurzaming van de aanleverende industrie voor bijvoorbeeld bouwmaterialen en bouwmaterieel. Uiteindelijk gaat het erom dat we allemaal voor het hoogst haalbare gaan. Wat dat is hangt van de randvoorwaarden af en zal daarom voor elk project anders zijn.”

Het Nieuwe Normaal, de standaard voor haalbare en ambitieuze prestaties op het gebied van circulair bouwen is daarbij een belangrijk hulpmiddel. Hierbij gaat het om technische, organisatorische en financiële aspecten. En dat vraagt weer om een andere manier van denken, zo laten ook aanwezigen weten. “Als je een offerte maakt, bied je nooit twee soorten beton aan. Maar als we voor hout gaan in plaats van staal dan staat vaak wel de meerprijs in de aanbieding. En dan gaat de opdrachtgever toch voor de goedkoopste optie.” In de verschillende subgroepen ontstonden dan ook levendige discussies, maar ook onderlinge herkenning over onder andere wat de bouwsector kan doen en hoe je een opdrachtgever overtuigt door bijvoorbeeld in te springen op de bestaande waarden van die betreffende opdrachtgever als gezondheid en veiligheid.

Rondleiding
De bijeenkomst werd afgesloten met een rondleiding door het prachtige Langeveld gebouw. Deze werd verzorgd door Walter van Jaarsveld van BAM en Annemiek Strijker, duurzaamheidscoördinator bij Erasmus Universiteit. ”Professor Langeveld, naar wie het gebouw is vernoemd, was de eerste vrouwelijke hoogleraar”, legt Annemiek Strijker uit, ”maar wij noemen het ook vaak MFO-gebouw (multifunctioneel onderwijs). Dat laatste geeft precies weer wat het is. Van alle ruimtes zijn namelijk de muren en deuren heel flexibel aanpasbaar.” Verder beschikt het gebouw over een spectaculair ventilatiesysteem zonder airco waarin vallend water, zon en wind voor frisse lucht zorgen. Verder is er heel veel groen, wat een positief effect heeft op het welzijn van de gebruikers. Er staan zelfs een paar reusachtige bomen en op het groendak waren een aantal nijlganzen te bewonderen. En veel materiaal is al eerder gebruikt, zoals de plafondplaten, delen van de draagconstructie en de schoonloopmatten die uit gebruikte visnetten zijn gemaakt. Het is met recht een zeer inspirerende omgeving voor de studenten. Uiteraard is het gebouw volledig energieneutraal. Vergeet ook vooral niet om de filmpjes over de bouw te bekijken op de site van de Erasmus Universiteit.

Conclusie:

• Bouwen binnen planetaire grenzen vergt een integrale kijk naar uiteenlopende thema’s.
• De bouwsector kan een substantiële bijdrage leveren aan het herstellen en voorkomen van overschrijding van de planetaire grenzen, waarbij renovatie (t.o.v. nieuwbouw) het belangrijkste onderdeel is.
• Er zijn verschillende oplossingsrichtingen om te bouwen binnen planetaire grenzen te weten bouwtechnische strategieën, voorraadstrategieën en bouw- en bouwmaterialenindustrie.

Doe ook mee!
Aanhaken bij Cirkelstad Zuid-Holland om ook stappen te zetten in circulair bouwen? Neem contact op met Thirza Monster.