Drie Nederlandse bestuursorganen werken aan een alomvattende aanpak voor het meten van de overgang naar een circulaire economie die inherent afvalvrij en regeneratief is.
De Metropoolregio Amsterdam en de provincies Zuid-Holland en Flevoland werken met Metabolic om een circulair monitoringsraamwerk te ontwikkelen – een onmisbare stap als de landelijke doelen van een volledig circulaire economie in 2050 moeten worden behaald.
“Stel je voor dat het BNP niet zou bestaan en mensen vragen hoe het gaat met de Nederlandse economie,” stelt Thomas Thorin, duurzaamheidsadviseur bij Metabolic. “We zouden geen flauw benul hebben wat het antwoord is. Hetzelfde geldt voor de circulaire economie. Als we geen veelomvattende en systematische manier hebben om te meten waar we staan, of waar we naartoe willen gaan, hebben we geen idee hoe goed we het doen en hoe we moeten sturen.”
Elk monitoringsraamwerk is aangepast aan de specifieke doelen en de context van een bepaalde regio. Flevoland richt zich op het worden van grondstofleverancier voor de circulaire economie, met een focus op groene grondstoffen en gebruikte materialen. Zij wil restromen verwerken in de regio naar circulaire grondstof, met name door ketenvorming te faciliteren en de verwerking lokaal te stimuleren.
Tegelijkertijd streeft de Metropoolregio Amsterdam naar het hergebruiken van grondstoffen op een hoogwaardige manier, aangezien het zeer verstedelijkte gebied een grote voorraad aan materialen herbergt in de gebouwde omgeving. Zuid-Holland huisvest de haven van Rotterdam en daarnaast een groot petrochemisch cluster, waardoor hier juist plastic een belangrijk onderwerp is. De specifieke economische kenmerken van iedere regio verlangen telkens een ander ingericht dashboard met eigen indicatoren.
Marjolein Brasz, lead Circulaire Economie bij de Amsterdam Economic Board geeft aan: “Bij de Board zijn we ook tevreden met het inzicht dat we gaan verkrijgen in de transitiedynamiek, denk daarbij aan nieuwe circulaire patenten, investeringen en des-investeringen en hoeveel nieuwe opleidingen er opgestart worden die gaan over de circulaire economie. Dat helpt ons en onze partners om koers te bepalen”. Ze vervolgt: “Hierbij gaat het er wel om dat we de juiste data gaan verzamelen, o.a. met onderwijsinstellingen en het bedrijfsleven, zodat de data betrouwbaar is en ook op een veilige manier wordt aangeboden, bewaard en gebruikt. Dat sluit mooi aan bij AMDEX.”
Provincies pionieren ontwikkeling monitoringsraamwerk
In opdracht van de Amsterdam Economic Board, de Gemeente Amsterdam en de samenwerkende gemeente van de MRA, is de eerste conceptualisering van het raamwerk voor het monitoren opgezet. Bij Zuid-Holland en Flevolandheeft Metabolic niet alleen deze eerste data-analyse uitgevoerd, maar is ook begonnen met het ontwikkelen van een raamwerk en een operationeel dashboard om de unieke context en doelen van elke regio in kaart te brengen. Deze op maat gemaakte raamwerken zijn geconstrueerd aan de hand van drie indicatoren:
- Primaire indicatoren die inzicht bieden in het grondstofgebruik van een regio.
- Dashboard-indicatoren die gaan over kwesties als recycling, energie en biodiversiteit.
- Transitie-indicatoren die de mate van de institutionele vernieuwing weergeven van dit systeem.
Deze indicatoren bieden cruciale informatie om beleidsdoelen te monitoren en de effecten van bestaand beleid te evalueren. De primaire indicatoren, bijvoorbeeld, laten op een overzichtelijke manier de voortgang zien richting het nationale streven om grondstofgebruik te halveren in 2030.
Een gap-analyse van de benodigde data laat zien dat er nog steeds uitdagingen zijn die tegemoet getreden moeten worden, als we huidige staat van de circulaire economie volledig willen vatten. Eén van die uitdagingen is het verbeteren van data-beschikbaarheid betreffende de in- en uitstroom van materiële stromen in de private sector. In samenwerking met de provincie Flevoland heeft Metabolic dit raamwerk verder gebracht richting operationalisering door het allereerste dashboard te ontwikkelen voor het jaarlijks monitoren van de transitie. Zuid-Holland zet momenteel ook stappen richting operationalisering.
“Landelijk, provinciaal en ook op gemeentelijk niveau zijn we hard aan het werk om een transitie te faciliteren naar een circulaire economie,” stelt Michel Visser, Senior Advisor Circulaire Economie bij Provincie Flevoland. “De noodzaak is duidelijk. In Flevoland richten we ons op het worden van grondstoffenleverancier en geven we uitvoering aan een programma om dit te faciliteren. Het is voor ons van groot belang om evidence-based beleid te maken en te kunnen toetsen. De circulaire economie staat nog in de kinderschoenen en is daarom lastig meetbaar. We hebben daarom snel een nulmeting nodig en landelijke afspraken en definities over het meten van de circulaire economie, daarom zetten wij nu deze stap.”
Regionale en nationale raamwerken versterken elkaar
De ontwikkelde raamwerken sluiten goed aan bij de nationale initiatieven van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Met de ontwikkeling van een nationaal raamwerk werkt het PBL toe naar een landelijke Circulair Economie Rapportage in 2020.
Metabolic sluit daarbij aan door op regionaal niveau te kijken waarin regiospecifieke data wordt opgehaald en regiospecifieke doelstellingen meetbaar worden gemaakt. Om dat mogelijk te maken is Metabolic op zoek naar andere koploperprovincies en -gemeenten. Bestuursorganen die de veelbelovende mogelijkheden willen omarmen als het gaat om het meten van de voortgang naar dit nieuwe, economische systeem; weg van de onhoudbare, lineaire economie. Metabolic staat daartoe ook in nauw contact met het PBL en het CBS om de nationale raamwerken op een bottom-up manier aan te vullen en te verrijken.
“Bij het meten van de stedelijke en regionale transitie is het van groot belang om aan te sluiten bij de landelijke raamwerken, zoals opgesteld door bijvoorbeeld het Planbureau voor de Leefomgeving”, zegt Chandar van der Zande, duurzaamheidsadviseur bij Metabolic en verantwoordelijk voor het o.a. ontwikkelen van het raamwerk voor de Metropoolregio Amsterdam. “Op deze manier zorgen we ervoor dat we dezelfde definities hanteren en dezelfde taal spreken. Zo kunnen we ook streven naar hetzelfde doel: een economie waar grondstoffen worden hergebruikt en die bijdraagt aan een gezonde, eerlijke en leefbare wereld.”
Groeiende beweging van circulaire pioniers
De provincies Zuid-Holland en Flevoland en de Metropoolregio Amsterdam zijn echte koplopers op dit gebied en zij zijn nu vervolgstappen aan het zetten naar operationalisatie van de monitoringssystematiek. De volgende stap is om de beschikbaarheid van data te vergroten, uniforme standaarden vast te stellen en de methode verder te ontwikkelen tot een gebruiksvriendelijke tool. Daarom nodigen we van harte andere regio’s, provincies en steden uit om samen te werken en zich aan te sluiten bij deze groeiende beweging. Samen kunnen we een grote stap zetten naar een volledig circulaire economie tegen 2050.
Meer lezen: het rapport van de Metropoolregio Amsterdam, het rapport van de provincie Flevoland en het rapport van de provincie Zuid-Holland. Voor meer informatie over het monitoren van de transitie richting de circulaire economie in uw regio of stad kunt u contact opnemen met neem contact op met Metabolic duurzaamheidsadviseur Chandar van de Zande via