In deze columns maak ik zichtbaar wat BZK, samen met anderen, doet om circulair bouwen het nieuwe normaal te laten worden. Om te laten zien waar BZK aan werkt en waar we naar toe gaan en daarmee beleid en praktijk wat dichter bij elkaar te brengen.

Greenwashing

Als ik het woord greenwashing hoor dan denk ik aan tegels uit de tuin halen en groen erin. Daar ben ik namelijk mee bezig in mijn tuin sinds de tuincentra weer open zijn. Maar dat is helaas niet de goede uitleg. Ook met een milieuvriendelijk product de was doen wordt hier niet bedoeld.

Bij greenwashing wordt een product aangeprezen als groen/duurzaam, maar blijkt dit een wassen neus. Bij doorvragen heeft het product bijvoorbeeld enkel een langere levensduur dan alternatieve producten.  Maar daarna verdwijnt het alsnog in de verbrandingsoven omdat allerlei materialen niet meer van elkaar zijn te scheiden en daardoor niet meer te recyclen. Of een product kan één keer worden gerecycled. Een beperkt begin, maar nog heel veel stappen te zetten om echt duurzaam te zijn. Kritisch doorvragen is hier nodig.

Dit is de keerzijde van het belangrijker worden van circulariteit en aandacht voor het milieu. Bij inkopen en aanbestedingen moet je op je hoede zijn voor cowboys en greenwashing.

Cowboys

Cowboys zijn mensen die even snel willen profiteren maar het met de werkelijkheid niet zo nauw nemen. Cowboys komen met offertes waarbij een erg lage MPG-score wordt beloofd, maar die dit tijdens de bouw vervolgens niet waar maken. En de bedrijven die goed bezig zijn en echt aandacht besteden aan circulair bouwen hebben het nakijken. Hier is het zaak om kritisch te kijken hoe men verwacht criteria te realiseren. Maar zorg ook dat er sprake is van afrekenbaarheid en monitoring op de realisatie.

Het Nieuwe Normaal

Het project Samen Versnellen van Cirkelstad kan je hierbij helpen. Dit project geeft inzicht in wat er concreet mogelijk is op het gebied van circulair bouwen. Vanuit de praktijk, op basis van concrete projecten die door vier gemeenten, Rijkswaterstaat en het Rijksvastgoedbedrijf samen met vijf bouwbedrijven worden aangeleverd, wordt gekeken wat er mogelijk is. De audits van deze projecten wordt verwerkt tot Het Nieuwe Normaal (HNN). HNN kan voor opdrachtgevers en opdrachtnemers helpen om, in gesprek met elkaar, te komen tot goede verwachtingen en afspraken.

HNN 0.1 is beschikbaar, maar de komende jaren worden nog meer projecten geaudit en wordt daarmee HNN aan de hand van de praktijk aangepast.

Ik ben erg enthousiast over dit project en kan hier lang over schrijven. Maar voor deze column probeer ik mij tot hoofdlijnen te beperken en duidelijk te maken wat het project precies inhoudt en kan betekenen.

Niveaus

De projecten worden geaudit op een vijftal thema’s (materialen, energie, water, sociaal en management). Vijf thema’s omdat circulair bouwen veel onderdelen omvat die niet meteen in 1 cijfer zijn vast te leggen. Al deze thema’s zijn van belang, dus aan al de thema’s van circulair bouwen moet je aandacht besteden om aan te tonen dat je circulair bouwen hebt doorgevoerd op een project. HNN geeft een minimale en realiseerbare basis aan voor circulair bouwen. Je kan ook meer doen dan alleen de basis, het excellente niveau. Per project kun je kijken of op thema’s een hogere ambitie wenselijk is. Wenselijk vanuit de opdrachtgever of als kans voor een opdrachtnemer om zich te onderscheiden in de markt.

Het niveau van HNN wordt dus bepaald op basis van de praktijk. Namelijk de audits die door de periode heen afgenomen worden bij de deelnemende partijen. Dit kan je zien als een ‘continue marktdialoog’, de markt wordt continu getoetst op wat daar behaald kan worden.

Gesprek

Maar het gesprek dat ontstaat op basis van een audit is nog veel belangrijker. Want waar heb je al wel en waar heb je nog niet over nagedacht? Ook dit soort ervaringen worden uitgewisseld tussen de deelnemers en worden verder gedeeld om te versnellen. Er wordt zo een dialoog tussen partijen op gang gebracht, maar ook binnen de organisaties van de deelnemende partijen.

Enkele punten dat het afgelopen jaar heeft opgeleverd:

• De aandacht voor circulair bouwen is het afgelopen jaar hard gegaan, ook is er steeds breder in de deelnemende organisaties aandacht voor circulair bouwen.
• Soms is er nog sprake van een onevenwichtige uitvraag, zware circulaire ambities maar een heel laag plafondbedrag.
• Maar aan de andere kant kunnen bedrijven vaak meer circulair bouwen dan wordt gevraagd.
• Als je meteen bij het begin van een project circulair bouwen meeneemt dan hoeft het niet duurder te zijn. Later nog even circulair invoegen levert meerkosten op.

En wat succesfactoren voor implementatie in organisaties:

• Zorg voor bestuurlijke commitment. Bijvoorbeeld een bestuurder of directeur die ‘circulariteit’ daadwerkelijk in portefeuille heeft. Dat geeft legitimiteit om ‘dingen te doen’ en anderen daarin mee te krijgen.
• Zorg voor circulaire projecten. Hiermee wordt aan ‘intern succes’ gebouwd en wordt mankracht en kennis behouden.  

Beleid

Naast dat ik samen met Cirkelstad het initiatief heb genomen tot dit project, neem ik ook deel om te kijken naar barrières en versnellers. Moet en kan beleid hier iets mee? Of zijn er onderwerpen waar nog aanvullend onderzoek naar nodig is. Dit alles om samen stappen te zetten en te komen tot versnelling.

Om dit te bereiken staat het project Samen Versnellen niet op zichzelf. Zo zijn de deelnemers van het Regionale programma MRA verbonden aan het project. Ook ligt er een link met de City deal circulair en conceptueel bouwen. De City Deal stelt HNN centraal als methode om circulair bouwen concreet te maken. Er wordt gekeken om voor woningcorporaties te komen tot een handvat op basis van HNN. Wat is realistisch om nu al uit te vragen, hoe doe je dat en hoe ziet dat er uit? En wat is al haalbaar op dit moment?
Wil je meer weten over Samen Versnellen en HNN of wil je als individu of als collectief ook meedoen, kijk dan op: Samen Versnellen  

MPG en subsidie Circulaire ketenprojecten

Tot slot nog even iets anders. In mijn vorige column had ik beloofd aan te geven wanneer dit jaar nu eindelijk de aanscherping van de milieuprestatie-eis naar 0,8 in gaat. Op 1 juli 2021 is het zover. Zoals al eerder door minister Ollongren aangegeven is dit de eerste stap naar de feitelijke halvering van de MPG in uiterlijk 2030.

Ik had toen ook vermeld dat op 1 april een nieuwe ronde van de subsidie Circulaire ketenprojecten werd geopend. Mkb-ondernemers konden weer gezamenlijk een aanvraag doen om een circulair project in hun product- of materiaalketen te realiseren. En deze subsidieregeling lijkt in een behoefte te voorzien, want de aanvragen stroomden binnen. Voor 2021 is het totale subsidiebedrag (het subsidieplafond) € 4.500.000. In de eerste week van april is voor ruim € 6.200.000 subsidie aangevraagd. Deze aanvragen moeten nog beoordeeld worden, maar de kans is aanwezig dat aanvragen die later zijn ingediend moeten worden afgewezen omdat het subsidiebudget op is.

Projecten als Samen Versnellen en de subsidie op Ketenprojecten laten gelukkig zien dat er naast cowboys en greenwashers heel veel organisaties en partijen zijn die serieus bezig zijn stappen te zetten om te komen tot een circulaire (bouw)economie. In mijn volgende column nog meer over stappen op weg naar een circulaire bouweconomie.