Op het gebied van circulaire economie vliegen de misvattingen mij soms om de oren. Omdat niet iedereen er even bekend mee is, een korte introductie: In 1966 beschreef Kenny Boulding in een essay over het idee van de aarde als een ruimteschip. Net zoals in een ruimteschip, moeten wij het namelijk ook doen met de provisies die we aan boord hebben. Gooi je iets weg? Dan is het ook echt weg. Deze metafoor symboliseert de eindigheid van onze grondstoffen op Aarde. Ondanks dat Boulding het artikel 55 jaar geleden al schreef, was de aandacht voor circulaire concepten tot 10 jaar geleden nog ongeveer nul. Pas in 2014 werd het voor het eerst een beleidsonderwerp in de EU, waarna het vanaf 2015 in Nederlands beleid werd geïntroduceerd. Naast de noviteit van het onderwerp zorgt ook de complexiteit voor verwarring. Circulair is inmiddels een modewoord dat aan alles wordt geplakt wat duurzaam is.
Recyclen of downcyclen?
Is recyclen circulair? In één woord: Nee. Recyclen is niet per definitie circulair. In een recycling proces gaat er namelijk steeds een beetje waarde verloren. Voor hernieuwbare materialen die snel terugroeien is dat geen ramp. Sterker nog; het is praktisch onmogelijk om van een opgegeten aardappel een nieuwe aardappel te maken. Echter, voor eindige grondstoffen is recyclen géén circulair proces. We kunnen grondstoffen als edelmetalen namelijk niet zelf bijmaken. En (waarde) verlies hiervan leidt tot schaarste, hoge kosten en zelf geopolitieke conflicten.
Er zijn eigenlijk maar vrij weinig materialen die écht worden gerecycled. Glas is hierin een goed voorbeeld. Dat wordt verzameld en gerecycled tot glas van dezelfde kwaliteit. Veel andere producten worden gedowncycled en verliezen in dat proces steeds iets van hun waarde. Dit proces heet cascaden (trapsgewijs omlaag) en zie je bijvoorbeeld vaak bij plastic. Het gedowncyclede plastic is van mindere kwaliteit dan het originele en wordt hergebruikt tot dat het uiteindelijk wordt verbrandt voor energieopwekking. Het wordt namelijk gemaakt met een eindige grondstof (olie) dus dit proces is niet wenselijk in een circulaire economie.
Ontworpen voor het grondstoffen crematorium of de circulaire economie
Dat producten worden gedowncyled is helemaal niet erg. Van de meeste van deze producten geldt namelijk dat er helemaal niet is nagedacht over een andere ‘end-of-life’ oplossing dan verbranden in een grondstoffen crematorium. Het is daarom ook ontzettend moeilijk om producten die niet circulair zijn ontworpen, oneindig mee te laten gaan. Sommige ondernemers lukt het om producten die gedoemd zijn om gedowncyled te worden, toch te upcyclen. Dat klinkt ingewikkeld. Maar dat valt best mee. Er zijn bijvoorbeeld bedrijven die van papierpulp hoogwaardig isolatiemateriaal kunnen maken!
De crux van een circulaire economie zit hem dan ook in de ontwerpfase. Bij het ontwerp van een product moet alvast worden nagedacht over wat er na gebruik mee wordt gedaan. Kan je het makkelijk uit elkaar halen? Kun je de materialen voor hetzelfde doel toepassen? Of kun je producten gemakkelijk repareren of elders toepassen?
Technisch vs. biologisch
Eindige grondstoffen circulair inzetten is uitdagend, maar begrijpelijk. Je kan producten uit elkaar halen en de grondstoffen scheiden en deze opnieuw gebruiken. Voor veel andere producten is dit lastig. Probeer tandpasta maar eens terug in de tube te krijgen. En stel dat het je toch lukt, hoe vaak zou jij je tanden er dan nog mee poetsen? Om de verschillen in cycli aan te duiden wordt er onderscheid gemaakt tussen een biologische- en technische circulaire stroming. Ofwel cyclus van eindige en oneindige materialen.
De biologische cyclus werkt heel anders dan de technische cyclus. Het is simpelweg niet mogelijk om een maaltijd te consumeren, om er vervolgens weer een maaltijd van te maken. Echter, van de maaltijd wordt een deel omgezet in energie voor het lichaam. Hetgeen dat in de prullenbak belandt kan bijdragen aan de productie van biogas en uit ons rioolwater kunnen ook weer nieuwe grondstoffen worden gehaald. In de biologische cyclus is downcylen daarom eerder regel dan uitzondering. Dat het niet 100% circulair is geeft dan helemaal niet. Deze grondstoffen groeien immers terug. Als we het maximale er maar uithalen, zijn we al ontzettend goed bezig.
Subsidie
Ongeacht welke circulaire stroom er bij jouw bedrijf past, staat de overheid te springen om initiatieven die bijdragen aan een circulaire economie. Veel circulaire producten, of machines om circulair mee te produceren komen mogelijk in aanmerking voor de EIA (Energie investeringsaftrek) of MIA (Milieu investeringsaftrek). Door deze regelingen kan er een netto voordeel van 11% worden gerealiseerd voor zowel jou, als voor je klanten. Daarnaast zijn er vaak nog meer subsidiekansen wanneer je productie wil gaan opschalen of verduurzamen. Wil je een keertje sparren over jouw circulaire idee? Neem dan contact op. Vaak is er wel subsidie te verkrijgen. Je kan bellen met Luc de Wit van Venntiv op 06 233 732 70 of mail naar .
Venntiv is een op duurzaamheid gespecialiseerd subsidieadviesbureau en zal op deze plek regelmatig informatie delen over interessante subsidiemogelijkheden rondom de circulaire economie. Heb je een ambitie of een projectidee en wil je eens sparren over de mogelijkheden, neem dan contact met ons op. Ga naar www.venntiv.com voor meer informatie.