Kamp C gaat in Westerlo het eerste volledig circulaire bedrijfsgebouw van Vlaanderen realiseren. Door het te doen laten zien hoe circulair bouwen in België kan. Het consortium ‘Kamp Circulair’ met bouwbedrijf Beneens uit Olen heeft de eer dit te gaan doen.

Kamp C, het Provinciaal Centrum voor Duurzaamheid en Innovatie in de Bouw, zal met de realisatie van ’t Centrum als eerste circulaire bedrijfsgebouw het principe van circulair bouwen in Vlaanderen introduceren. Circulariteit voert dan ook de toon vanaf het eerste initiatief. Maar echt circulair zijn, vraagt om een andere aanpak vanaf het begin.

Circulair aanbesteden

Om de markt te activeren, maar vooral ook elkaar te laten vinden op circulariteit, zijn bij de aanvang van dit project vijf Masterclasses met tal van inspirerende sprekers en workshops georganiseerd. Deze kennissessies zijn door meer dan honderd Belgische partijen bezocht. Juist hier is het fundament gelegd voor een creatieve en open aanbesteding.

“In plaats van het gedetailleerd uitschrijven op welke wijze het gebouw er uit zou moeten zien en welke materialen en technieken daarvoor gebruikt moesten worden, kozen we voor een functioneel programma”, zegt Kamp C-voorzitter Kathleen Helsen. “We hebben de markt vooral verteld wat Kamp C wil bereiken met het nieuwe gebouw. Dit door slechts enkele minimumeisen te beschrijven zonder te zeggen hoe alles precies moet gebeuren. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een optimaal (her)gebruik van gebouw en componenten. Het was vervolgens aan de markt hoe de verschillende onderdelen ingevuld worden.”

Ook prijs was geen factor, want vooraf werd al aangegeven wat het plafondbudget is. Bij de ontwikkeling van ’t Centrum was dit 1 miljoen euro investeringsbudget en een operationeel budget van 1 miljoen euro, verdeeld over de looptijd (20 jaar) van de opdracht. Op deze manier staat het winnende consortium niet enkel in voor het ontwerp, maar ook het toekomstig onderhoud en de energievoorziening.

Kamp Circulair

Het officiële aanbestedingsproces startte in november 2018. Zeven consortia schreven zich in voor de selectiefase. Uiteindelijk werden drie consortia gekozen voor de volgende fase. De ingediende voorstellen werden uiteindelijk op drie criteria beoordeeld: het schetsontwerp en inpassing in de omgeving, de mate van circulariteit en het bijbehorende plan van aanpak.

Met Kamp Circulair is het eerste circulaire consortium een feit. Met Beneens als aannemer bestaat het verdere team uit TEN, Streng-th, Muurtuin, West Architectuur, Tenerga en VITO. Het ontwerp gaat uit van een vaste gritstructuur, waarbij twee kernen worden gebruikt. In deze kernen zijn de trappen, liften en sanitaire blokken gesitueerd. Alles rondom de kernen is flexibel en aanpasbaar. Wat het ene moment een kantoor is, kan op een ander moment een open ontmoetingsruimte worden.

Het gebouw is bovendien volledig demontabel. Indien er de komende 20 jaar aanpassingen nodig zijn aan het gebouw, kunnen alle elementen eenvoudig gedemonteerd worden en (elders) opgebouwd. Verder zijn er duurzame en herbruikbare materialen toegepast en is het gebouw een living lab voor circulair bouwen.

Circulariteit in proces en product

Kamp C is van A tot Z begeleid door Team ATP. Een combinatie van Alba Concepts, AT Lawyers, Thomas Rau en Plek Voor. Deze combinatie blijkt succesvol door het combineren van inhoudelijke kennis van circulariteit en projectmanagement met juridische en procesmatige (on)mogelijkheden binnen dergelijke ontwikkeltrajecten.

AT Lawyers en Alba Concepts hebben in elkaar de gouden combinatie gevonden om van circulaire ambities ook echte circulair projecten te maken.

Fanauw Hoppe (AT Lawyers): “De tijd van praten en beschouwen is voorbij. We gaan het nu gewoon doen! In het Urgenda-arrest is het mooi verwoord, waarbij ik het breder zie dan alleen CO2-reductie, maar juist ook circulair: ‘er is sprake van een reële dreiging van een gevaarlijke klimaatverandering, waardoor er een ernstig risico bestaat dat de huidige generatie ingezetenen zal worden geconfronteerd met verlies van leven en/of verstoring van het gezinsleven.’”

“Ik vond het daarbij mooi om te lezen dat de Hoge Raad de verantwoordelijkheid breed ziet: ieder is verantwoordelijk het zijne te doen. Deelveroorzaking maakt ook deelverantwoordelijk. En ten slotte is duidelijk dat iedere bijdrage telt: iedere reductie van de uitstoot van broeikasgassen heeft een positief effect op het tegengaan van een gevaarlijke klimaatverandering. Geen enkele reductie is verwaarloosbaar.”

Het koppelen van deze juridische creativiteit aan circulaire inhoudelijke kennis, dat zorgt dat circulariteit niet een sluitstuk wordt maar een integrale opvatting. Zoals Wouter Roemaat (partner en projectmanager Alba Concepts) stelt: ‘Daag de markt uit, maar verleg niet alle risico’s. Vorm een team om het maximale te bereiken, maar beleg op de juiste wijze verantwoordelijkheden.’ Het vraagt een andere aanpak in het voortraject voor de opdrachtgever om het juiste antwoord van de markt te kunnen krijgen.

Wil je ook meer doen met circulariteit? Fanauw en Wouter geven 4 gouden tips:

1. Durf de markt uit te dagen. Bijvoorbeeld door aan te besteden op ambitie. Voor circulaire projecten en circulaire opdrachtgevers, zijn er genoeg innovatieve partijen bereid inspanningen te leveren.
2. De vruchten pluk je pas echt goed met langdurige samenwerking. Dus:
   1. integreer in de opdracht de verschillende fases: ontwerp, realisatie, maar ook onderhoud en waar mogelijk energielevering en facility;
   1. als er meerdere opdrachten aankomen, selecteer dan één of enkele partijen in een raamovereenkomst/samenwerkingsovereenkomst. Dit zorgt voor gezamenlijk belang, groeipad, innovatie en continue verbetering
3. Zet met elke uitvraag een stap richting meer circulair en duurzaam. Het went vanzelf, ook binnen de organisatie. Desnoods door circulariteit onderwerp van gesprek te maken in de aanbesteding of de contractfase.
4. Meten is weten. In de markt zijn verschillende verificatiemogelijkheden om diverse circulaire prestatiebeweringen aan te tonen. Denk bijvoorbeeld aan de Building Circularity Index (www.bcigebouw.nl), MPG of Madaster.

Deze tips zijn opgenomen in de infographic ‘De Circulaire Economie’, gemaakt door AT lawyers en AT Osborne.

Innovatie komt met vallen en opstaan. Blijf dus vooral opstaan, leren en opnieuw proberen!