In dit artikel deelt Hermen van de Minkelis na een reeks van columns over ‘lessen van slopers’ in deze laatste editie het eindrapport.

Welkom bij de 10e en laatste post in de serie over slooplessen voor ontwerpers. De meest recente post is eind 2022 gedeeld, dus een kleine opfrisbeurt kan geen kwaad.

In 2020 is Sloopcheck een onderzoek gestart naar de herbruikbaarheid van bouwproducten. In dit onderzoek staan circulaire slopers centraal: zij weten immers wat erbij komt kijken om oude bouwproducten te hergebruiken omdat dit onderdeel is van hun werk. Als een producent een herbruikbaar product ontwikkelt of als een architect een herbruikbaar gebouw ontwerpt, is het daarom handig om slopers te laten meedenken. Voor het onderzoek zijn “lessen van slopers” verzameld die ontwerpers moeten inspireren en helpen om herbruikbaarder te ontwerpen.

Van 2020 tot 2022 zijn updates over het onderzoek gepubliceerd op de website van Cirkelstad. Voor iedere update werd een casestudie behandeld met een sloper of een andere partij die verstand heeft van hergebruik. Zo is er bijvoorbeeld met RGS gesproken over de restwaarde van verschillende draagconstructies voor gezinswoningen, is van der Vin geïnterviewd over hun demontabele kozijn en is met Lagemaat en Meijs Ingenieurs uitgebreid ingegaan op de herbruikbaarheid van betonnen gevels. Een overzicht van alle posts is ook terug te vinden op de website van Sloopcheck.

Stap voor stap is toegewerkt naar een eenduidige methode voor ontwerpers om te beoordelen hoe herbruikbaar hun gebouw of product is en waar ruimte zit voor verbetering. Alles hierover is te lezen in het eindrapport.

Omdat het hele rapport waarschijnlijk te lang is voor de meeste lezers, wordt hieronder de essentie samengevat.

Samenvatting van het eindrapport
De bouwproducten die in praktijk worden hergebruikt, zijn producten die voor een sloper economischer zijn om te demonteren en te verkopen dan om te slopen en weg te gooien.

Veel factoren hebben invloed op deze economische afweging: de eisen van de opdrachtgever, het bestaan een afzetmarkt, de vaardigheden van de sloper maar vooral ook eigenschappen van het product en het gebouw. Die laatste twee worden bepaald door ontwerpers. Om herbruikbaar te ontwerpen, moet je jezelf dus constant afvragen: Hoe beïnvloeden mijn keuzes de kosten van het hergebruikproces ten opzichte van de kosten van “reguliere sloop”? Daarvoor moet je goed weten hoe slopers te werk gaan. Het beste kun je daarvoor een sloper betrekken in het ontwerpteam. Dit rapport biedt een framework voor ontwerpers zonder sloper in hun team.

Op basis van gesprekken met tientallen slopers zijn 18 producteigenschappen en 12 ontwerp-eigenschappen gedefinieerd die de kosten van hergebruik beïnvloeden. De invloed van de verschillende eigenschappen verschilt per productgroep. Elke productgroep heeft dus een een aparte checklist met eigenschappen om op te letten. Hieronder staat een checklist voor glazen binnenwanden, ingevuld voor de wand op de afbeelding.

In het voorbeeld is aanpasbaarheid de belangrijkste eigenschap om op te letten. Dat heeft veel invloed ten opzichte van andere factoren en blijkbaar scoort de glazen wand uit het voorbeeld hier niet zo goed op. Dit soort wanden worden vaak specifiek op maat gemaakt voor een ontwerp waardoor er snel een mismatch is met een toepassing in het tweede leven. Vandaar de wens om de afmetingen te wijzigen. Een logische oplossing zou zijn om gelaagd glas toe te passen, dat je makkelijk op maat kunt snijden. Voor de andere eigenschappen uit de checklist zijn vergelijkbare oplossingen te bedenken. In het rapport lees je hoe dit framework voor ontwerpers precies tot stand komt en vind je meer uitgebreide voorbeelden.

Met dank aan…
Ongeveer 30 slopers hebben bijgedragen aan het onderzoek. In sommige gevallen ging het bijvoorbeeld om een enkel interview maar met andere partijen is samengewerkt op meerdere projecten. De desbetreffende partijen zijn genoemd op pagina 7 van het eindrapport.

Zonder het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie was het niet mogelijk geweest om het onderzoek uit te voeren. Vrij snel bleek dat de markt nog niet helemaal klaar is voor advies over herbruikbaar ontwerpen. Financiering vanuit het Stimuleringsfonds heeft het mogelijk gemaakt om toch gepassioneerd door te werken aan het onderzoek. Ook veel dank aan Cirkelstad. De mogelijkheid om bevindingen uit het onderzoek via het Stadsblad te delen, zorgen hopelijk voor meer bewustzijn over herbruikbaar ontwerpen en de kennis van slopers. Tot slot dank aan alle lezers. Jullie vragen en suggesties werden erg gewaardeerd. Ook nu geldt dat je altijd kunt bellen of mailen om verder te praten over het onderwerp.