Column: Circulair BZK in zicht

Tineke Beuker over de praktijk als werkvoorbereider

In deze columns maak ik zichtbaar wat BZK, samen met anderen, doet om circulair bouwen het nieuwe normaal te laten worden. Om te laten zien waar BZK aan werkt en waar we naar toe gaan en daarmee beleid en praktijk wat dichter bij elkaar te brengen.

De (onder)titel van deze column had net zo goed ‘elkaar versterken’, ‘de wisselwerking tussen praktijk en beleid’ of ‘samen werken aan versnelling’ kunnen zijn. Maar gezien de start van mijn werkzaam leven vond ik deze wel toepasselijk. Dat ik met mijn WUR achtergrond als logistiek medewerker ben begonnen in een aluminiumgevelconstructiebedrijf weten maar weinig mensen. Aan de achterzijde van de BZK-toren in Den Haag herinnert de gevel van het groen met witte gebouw over het Prins Bernhardviaduct mij hier regelmatig aan. Vanwege de beperkte ruimte op de bouwplaats moesten de materialen altijd just-in-time worden aangeleverd. Maar daar ga ik het niet over hebben. Waar ik het over wil hebben is dat binnen dat constructiebedrijf een belangrijke rol voor de werkvoorbereiders was weggelegd. Zij vertaalden de ontwerptekeningen in productietekeningen en materiaallijsten waarmee de productie- en montagemedewerkers het werk in de fabriek en op de bouwplaats konden uitvoeren. Dat waren vakkundige mensen, maar niemand was feilloos. Als het toch een keer niet helemaal klopte dan kwam het naast vakkundigheid ook op creativiteit en samenwerking aan om te zorgen dat de bouw geen vertraging op zou lopen.

Deze rol als werkvoorbereider zie ik ook voor het programma Samen Versnellen weggelegd dat op 10 april op Building Holland is afgetrapt. Met zes opdrachtgevers en vier opdrachtnemers gaan we binnen dit programma van Cirkelstad nog meer kennis en ervaring opdoen met circulair bouwen. De aftrap was ruim twee maanden geleden en inmiddels is bij alle deelnemende partijen geïnventariseerd wat er al aan informatie en kennis aanwezig is op het gebied van circulair bouwen. Op 20 juni zijn we bijeengekomen om te praten over de voorgestane collegiale toetsing van de projecten en de structuur van het programma. Goed om te zien is dat alle partijen op de vraag waar we over tien jaar staan de rijksdoelstelling van 50 % circulair/minder grondstoffengebruik noemen. Ook is gevraagd wat er op dit moment aan kennisbehoefte leeft. De vragen beslaan het hele spectrum van circulair bouwen en implementatie binnen een organisatie. Maar twee bouwers kwamen met de mooiste vraag, zij zijn geïnteresseerd in f*ck-up-momenten. Leren van je fouten zodat anderen ook niet dezelfde fout hoeven te maken.

Inmiddels zijn er al 34 projecten aangedragen om via collegiale toetsing de kennis en ervaringen op te halen. Deze projecten bevinden zich allemaal in een andere fase, van idee/initiatief en ontwerp tot realisatie, beheer, renovatie en sloop. En zoals afgesproken beslaan de projecten de gebieden woningbouw, utiliteitsbouw en infrastructuur. Besloten is de collegiale toetsing het eerste jaar ook samen te doen om het leereffect zo groot mogelijk te maken. Naar elk van de eerste te selecteren projecten gaan een opdrachtgever, een opdrachtnemer en een auditor. 

Dit programma moet binnen een paar jaar leiden tot een toolbox circulair bouwen waarmee ook andere partijen aan de slag kunnen.  

Dit programma is niet alleen voor opdrachtgevers en opdrachtnemers interessant, maar kan ook als werkvoorbereiding voor de beleidsontwikkeling bij BZK interessant zijn. Want wat is de gerealiseerde MPG in de projecten? Welke spanning wordt er ervaren met andere thema’s? En hoe zit het met renovatieprojecten en andere gebruiksfuncties dan woningen en kantoren?

Als werkvoorbereider wil je de uitvoering ondersteunen. Met dit programma wordt dan ook toegewerkt naar versnelling van circulair bouwen. Om dit te realiseren zijn alleen veel meer partijen nodig. Hier komen de bouwprogramma’s van Cirkelstad om de hoek kijken. Het bouwprogramma Metropoolregio Amsterdam, opgesteld samen met C-creators, loopt nu ruim 1 jaar. In de bouwprogramma’s worden opdrachtgevende partners in de regio zoals woningbouwcorporaties of vastgoedontwikkelaars gefaciliteerd bij hun realisatievraag. Voor de realisatie worden vervolgens opdrachtnemende partners betrokken, zowel bij de uitvraag als bij de daadwerkelijke bouw of renovatie. De meerjarige bouwprogramma’s worden ontworpen met concrete bouw- en ontwikkelprojecten als fundament.

En als er dan ook nog een goede verbinding wordt gelegd met het net gestarte bouwprogramma Zuid-Holland en het in ontwikkeling zijnde bouwprogramma Noord-Brabant, gaat dit op termijn tot een flinke versnelling van circulair bouwen leiden.

De overheid is op deze wijze ruim aangehaakt om samen te werken aan de opschaling van circulair bouwen. Circulair bouwen vraagt daarnaast om ketensamenwerking en daarin kunnen bedrijven (zoals bouwers, architecten en toeleveranciers) niet ontbreken. Dit betekent dus dat er meer bedrijven nodig zijn die meedoen. De MRA heeft daarom alle bouwpartijen opgeroepen zich aan te sluiten.

Maar er loopt nog meer. Een ander project dat als werkvoorbereider kan dienen zijn de Proeftuinen Aardgasvrije Wijken. Op 29 mei is de evaluatie van de eerste tranche proeftuinen naar de Tweede Kamer gestuurd. Het streven is om vlak na de zomer de uitvraag voor de tweede tranche te verzenden, waarbij ook aandacht wordt gevraagd voor andere opgaven zoals circulair bouwen.  De benodigde werkvoorbereiding voor de uitvraag is al enkele maanden in volle gang.

In de evaluatiebrief is opgenomen dat, om voldoende te kunnen leren, het van belang is dat er voldoende diversiteit binnen de proeftuinen is ten aanzien van technische oplossingen en verschillende vormen van participatie. Maar daarnaast staat ook in de brief dat het van belang is dat er verbinding komt met andere opgaven, zoals klimaatadaptatie, circulair bouwen en leefbaarheid. Ik persoonlijk zou graag zien dat er voor de tweede tranche een aantal goede projecten worden aangemeld waarin ook aandacht is voor circulair bouwen en klimaat adaptief bouwen. Vanuit deze projecten kan dan een traject worden opgezet om waar nodig experts in te schakelen en opgedane kennis en ervaringen weer te delen. Bij deze de oproep om de uitdaging aan te gaan en andere opgaven als circulair bouwen te verbinden aan het aardgasvrij maken van bestaande wijken.

Over werkvoorbereiding gesproken, Ik heb mijn leven gebeterd, want mijn volgende column is al af. Dat moet ook wel, want als de column uitkomt ben ik nog op vakantie. En hoe kan het ook anders in de vakantieperiode, mijn volgende column gaat over genieten.

Tineke Beuker

Tineke Beuker

Tineke schrijft voor Cirkelstad regelmatig een column over circulaire bouweconomie. Zij werkt als senior beleidsmedewerker Circulaire Bouweconomie bij Ministerie van BZK.

< Even voorstellen…. Opcirkelen in de Bouw | Doorpakken bij eerste CoP in Haarlem Kennemerland >