Basisschool de Wereldburger wordt verbouwd in de opdracht van Onderwijs, Jeugd en Zorg (OJZ) van de gemeente Amsterdam. De opdrachtgever heeft besloten om de bestaande school circulair te renoveren in plaats van sloop en nieuwbouw te plegen. Dit is een bewuste keus die niet alleen duurzaam is maar ook een goed voorbeeld is om gebouwen met architectonische kwaliteit uit verleden te behouden voor toekomstige generaties. Oude materialen uit verschillende donorgebouwen krijgen een tweede leven in het gebouw van de Wereldburger. Naast het KPMG-gebouw dragen het voormalige gebouw-deel van Ingeest, een amalvatie 1) project van OJZ in Buitenveldert en het Tripolis gebouw op de Zuidas als donorgebouw hun steentje bij. Allemaal gebouwen op een steenworp afstand van de Wereldburger.
De circulaire renovatie van de Wereldburger is een transformatie van binnen en van buiten, ontworpen door Moke architecten. De oude gesloten buitengevel maakt plaats voor grote glaspartijen. Wanneer je de school straks binnenkomt is alles wat je dan ziet, grotendeels gemaakt van hergebruikte materialen. De vloer van de aula wordt gemaakt van de oude gymzaalvloer uit het voormalige gebouw-deel van Ingeest en de plafonds, deuren en kozijnen komen uit het KPMG-gebouw. De grote blikvanger bij binnenkomst, de podiumtrap is gemaakt van houten geveldelen van het Tripolis gebouw op de Zuidas.
De medewerkers van aannemer Friso Almere zijn erg enthousiast over de kwaliteit van de organisch gevormde kozijnen, hét handelsmerk van Alberts & van Huut de architecten van het KPMG-gebouw. De plaatsing van deze kozijnen in onze nieuwe Metall Stud-wanden van de Wereldburger vraagt om vakmanschap. Als je Friso vraagt wat zij vinden van het proces betreffende hergebruik van kozijnen en deuren dan zeggen zij: “Makkelijk was het niet maar mógelijk was het wel!”.
Bij mijn laatste locatiebezoek, liet de interieurbouwer mij het Iroko zien: het was lang geleden dat hij met Iroko van deze dikte en kwaliteit had gewerkt en raakte niet uitgepraat over de kwaliteit hout dat inmiddels is verwerkt tot de blikvanger van de aula; de podiumtrap.
In de planning kwam alles net op tijd bij elkaar. We zijn met de afbouw 2 weken vertraagd omdat de amalvage van het KPMG-gebouw iets te langer op zich liet wachten waardoor de kozijnen nét iets te laat op de bouwplaats werden geleverd. Maar de kwaliteit en het eindresultaat van de hergebruikte kozijnen en deuren, is deze uitloop meer dan waard.
Kozijnen en deuren uit het KPMG-gebouw in de nieuwe wanden De podiumtrap in de aula Plafond uit KPMG-gebouw geordend aangeboden
De duurzaamheidsambitie van de gemeente Amsterdam heeft ook in de hoofddraagconstructie zijn weerklank gevonden ook al zie je daar strakst weinig van. Pieters Bouwtechniek heeft met haar expertise op het gebied van renovatie en hergebruik, alsmede op het gebied van houtconstructies een belangrijke bijdrage geleverd aan deze ambities. Zo is de betonnen hoofddraagconstructie 100% hergebruikt en zijn de toegevoegde draagconstructies van bijvoorbeeld de nieuwe entree/aula en de nieuwe verbindingsgangen geheel uitgevoerd in hout. De bestaande funderingen zijn op basis van controleberekeningen hergebruikt en de bestaande overige constructies zijn onder een enkele toevoeging aan de stabiliteit zoveel mogelijk gehandhaafd. In de bestaande bouw zijn de nieuwe installaties als gevolg van de beperkte hoogte zoveel mogelijk geïntegreerd in de constructie.
De installaties zijn ontworpen door B&I ontwerp en advies. Uitgangspunt is een gas-loos en bijna energieneutraal schoolgebouw (BENG) dat voldoet aan BENG frisse scholen klasse B. Het gebouw is daarvoor voorzien van energiezuinige warmtepompen en vraag gestuurde ventilatie. Om het energiegebruik te beperken is het dak optimaal benut met plaatsen van zoveel mogelijk PV-panelen. De sanitaire voorzieningen uit het oude schoolgebouw zijn waar mogelijk hergebruikt.
De opdrachtgever heeft de ruimte gegeven om het team zo goed mogelijk te laten presteren. Dat is best spannend. Je weet ongeveer wat je geleverd krijgt als je gebruik maakt van bestaande materialen maar je weet niet precies wat het hergebruikte materiaal nog nodig heeft aan bewerking en afwerking. Friso heeft hierin zijn rol optimaal ingevuld door met de directievoerder en de amalveerder in gesprek te gaan en de donorgebouwen te bezoeken. Friso heeft op locatie aanwijzingen geven over demontage en het transport om alle materialen goed op locatie geleverd te krijgen. De amalveerder, in ons project Beelen Next heeft goed geluisterd en zich aan deze aanwijzingen gehouden.
Niet alles in het project liep overigens even soepel. Zo bleek dat de keuken uit een van de donorgebouwen voor de docentenkamer was ontvreemd waardoor we onder druk van lever- en besteltijd een nieuwe keuken hebben moeten kopen. De zoektocht naar de juiste kozijnen heeft meer tijd gekost dan gedacht en het was een uitdaging om deze als geheel uit het donorgebouw te verwijderen en gebruiksklaar naar de Wereldburger te transporteren om opnieuw te kunnen monteren. Het Iroko was voor de Wereldburger gereserveerd maar de partij hout was ook aan derden verkocht en op een haar na ons door de vingers geglipt. De brandslanghaspels uit het KPMG-gebouw bleken te kort en komen nu uit een amalvatie in Groningen. We wilden graag vloerpotten hergebruiken maar het uithakken en geheel functioneel krijgen bleek in dit geval niet mogelijk.
De constructeur, Pieters bouwtechniek heeft behalve gedegen werk tijdens het proces diverse oplossingen moeten aandragen voor tegenvallers. Een bestaande wand van een van de trappenhuizen die is behouden, bleek te zijn gescheurd. Friso heeft een oplossing aangedragen door te kijken naar de schade alsof het een muur van de projectleider in zijn eigen huis was met de gedachte “hoe zou ik dit thuis oplossen als dit een muur van mijn eigen woning zou zijn?” Samen met de constructeur is gekozen voor handhaving van bestaande wanden waar meer van is blijven staan dan in het ontwerp bedacht. Door slim te verankeren en minder wanden te verwijderen is de constructie stabiel gemaakt. Bijkomend voordeel was dat hierdoor een betere en veiliger routing bij de trap is ontstaan die vooraf niet was bedacht.
In deze tijd van Corona bleek het voor Friso ongelofelijk lastig om social return ingevuld te krijgen. Door Corona is het lastig om mensen te vinden en twee leerlingtimmermannen hebben op het laatste moment afgehaakt. In het kader van “driemaal is scheepsrecht” is inmiddels de derde timmerman zijn rol met glans aan het vervullen.
We zijn momenteel nog volop bezig met de renovatie en de resultaten zijn nu al gedeeltelijk zichtbaar. Het is een renovatie waar iedereen blij van wordt. Als je rondloopt en ziet wat een prachtig resultaat er al is geboekt. Het gebouw is door de grote puien zo veel lichter en transparanter dan het gesloten blok dat het bij aanvang was. Als je je ogen de kost geeft en je kijkt om je heen dan is geweldig om te zien dat de kwaliteit van het hergebruikte materiaal is zo goed tot zijn recht komt.
Vanwege Corona ging het eerste paal feestje niet door en rondleidingen zijn op dit moment ook niet mogelijk. De school kwam zelf met het idee om een aantal leerlingen een vlog te laten maken om de voortgang van de renovatie vast te leggen. Het filmpje is te bekijken op Youtube.
De vloggers laten in het filmpje weten niet te kunnen wachten tot zij deze prachtige school mogen betrekken. Daar is het tenslotte om te doen: een mooie gezonde omgeving circulaire leeromgeving creëren voor onze toekomstige generatie!
1) Het voormalige gebouw deel van Ingeest is verkocht aan OJZ en wordt verbouwd tot internationale school. De oude betonnen kelder wordt hergebruikt en verbouwd tot parkeergarage. De oude gymzaal was voorzien van een prachtige houten vloer die in de aula van Wereldburger wordt gebruikt. Dit is geen lineair sloopproject. Daarom gebruik hier en in dit hele stuk het woord amalveren in plaats van slopen.
Deze bijdrage schrijf ik vanuit het oogpunt van mijn rol als directievoerder voor dit project. Mijn naam is Linda van der Hoorn en ik ben eigenaar van Horizon Projecten.
Horizon Projecten is door de gemeente Amsterdam gevraagd om op te treden als directievoerder om de circulaire verbouwing van basisschool de Wereldburger te begeleiden.
In de bouw kijk ik altijd naar de kansen die er zijn om een project circulair uit te voeren. Mijn opdrachtgevers en partners waarmee ik werk probeer ik dagelijks bewust te maken van de keuzes die er zijn. Circulariteit is echt mijn drijfveer!
Veranderingen zijn nodig om onze wereld circulair te maken en daardoor leefbaar te houden.
Circulariteit is zo mooi, je moet alleen anders naar projecten kunnen kijken en daarnaar handelen!