De herfst is alweer aangebroken – een tijd van reflectie werd mij vroeger altijd verteld – daarom een goed moment om terug te kijken en te reflecteren op het afgelopen Cirkelstad jaar. Met in deze editie focus op het eerste jaar van Cirkelregio ’t Groene Hart.

Cirkelstad/Cirkelregio ’t Groene Hart is opgericht in samenwerking door Cirkelstad Zuid-Holland, Het Groene Hart Werkt Platform en een tiental Groene Hart gemeentes. Het doel: samen onderzoeken waar de duurzame en circulaire kansen liggen voor deze gemeenten in de bouw en gebiedsontwikkeling.  Het eerste jaar stond in teken van samen leren, doen en ontmoeten.

Zo hebben we samen dit jaar een aantal bijeenkomsten en netwerkevents kunnen organiseren over diverse thema’s, hieronder volgt een summiere samenvattingen van een aantal van deze events.

Virtuele Inspiratietour week van de Circulaire Economie

Het begon allemaal in de week van de Circulaire Economie. Terwijl Corona meer naar de achtergrond dreef, was het nog net te vroeg om een fysiek event te organiseren. Daarom werd besloten als de partners niet naar ons kunnen komen, komen wij naar hen en wel met een virtuele inspiratietour van praktijkvoorbeelden circulair bouwen.

In een online virtuele inspiratietour namen we de Groene Hart partners langs een drietal projecten. Een appartementencomplex in Schoonhoven met isolatieplaten van het biobased materiaal lisdodde, een gymzaal in Bodegraven die circulair is gerenoveerd tot Paris Proof kantoor van Merosch en de eerste 3D-geprinte composietbrug van Europa in Alphen aan den Rijn.

Al met al een mooie manier om de partners te laten zien wat voor circulaire projecten er al in de regio gerealiseerd zijn.

COP Alphen aan den Rijn Vlasman (Biobased bouwen, circulair ontmantelen en hergebruiken)

17 februari was dan daar het moment voor de eerste CoP (community of Practice) van deze regio. Er was geen betere plek om te beginnen dan bij de eerste (markt)partner in de regio Vlasman Betonbewerking- en Slooptechnieken in Alphen aan den Rijn. In een interactieve sessie werden middels een aantal presentaties en discussies de thema’s biobased bouwen, circulair ontmantelen en hergebruiken behandeld.

Jan Stokman van Vlasman nam de partners mee in het verhaal van circulair ontmantelen. De missie van Vlasman is een fundament leggen voor een duurzame vernieuwing van bebouwing, infrastructuur en de omgeving. Vlasman biedt na demontage de materialen gelijk aan bij partners voor hergebruik. In dit laatste erkende Jan zit ook de uitdaging: ’’Het is belangrijk om partners over heel Nederland te vinden, het heeft namelijk weinig zin om in Limburg materialen te oogsten die daarna in Groningen toegepast moeten worden’’.

Workshop Circulair inkopen & Verantwoord Opdrachtgeverschap

Circulair bouwen gaat niet alleen over het bouwen zelf, maar ook over hoe je als organisatie dat kan stimuleren en een verantwoorde opdrachtgever kan zijn. Daarom stond op 21 juni de workshop Circulair inkopen & verantwoord opdrachtgeverschap op het programma. In deze sessie namen Erick Wuestman van KplusV en Reinier de Nooij van Optimal Planet ons mee in hun visie.

Erick staat ook wel bekend als de circulaire-economie-goeroe. Hij ontwikkelde de RCC-methodiek (Rapid Circular Contracting) die opdrachtgevers en samenwerkingspartner meer flexibiliteit geeft tijdens het inkopen. Het voorkomt dat je aan de voorkant van het proces alle details vast moet leggen en creëert zo meer ruimte voor innovaties. Erick betoogt: ‘’het proces van inkopen is een dans tussen opdrachtgevers en opdrachtnemers, een dans die plaatsvindt op basis van vakkundigheid en vertrouwen’’ .

Reinier heeft met zijn bedrijf Optimal Planet een dienstverlening ontwikkeld waarbij verschillende fases van een inkoop-, aanbesteding- en contractmanagementproces gemeten kunnen worden. Immers, wat je niet meer kun je niet sturen. De scans die Optimal planet aanbiedt zijn daarnaast een goede aanvulling tijdens een RCC- en RIC-methodiek (Rapid Impact Contracting. Reinier verteld over zijn projecten:’’ de complexiteit van projecten zit soms in de ambities die vooraf gesteld zijn, door deze te meten en monitoren waarborg je een goed en verantwoord proces.’’

CoP Gouda DWA (Integrale circulaire gebiedsontwikkeling)

Zoals de eerste COP stond gepland bij de eerste partner, stond de tweede COP gepland bij de tweede en nieuw partner DWA in Gouda. Op 20 september waren de partners welkom op het kantoor van DWA. De eerste Binnenklimaat Label A gecertificeerd kantoor van Nederland. Op deze middag stond het onderwerp integrale circulaire gebiedsontwikkeling op het programma. Met behulp van een viertal marktpartijen konden de partners meer leren en ervaringen opdoen van de afwegingen die te maken zijn in de complexiteit van een gebiedsontwikkeling.

Onze host DWA trapte af met hun visie op hun vakgebied, die van integraal gebouwontwerpen. Voor DWA is het belangrijkste dat samenwerking tussen de partijen nodig is – zo opende directeur Henk Jansma – ‘’zonder samenwerking blijf je altijd op je eigen eiland staan’’. Daarna nam René Jansen – strategisch adviseur bij DWA – ons mee in één van de meeste in het oog opspringende projecten The Floating Office in Rotterdam. Het grootste drijvende kantoor ter wereld, gemaakt van hout. Voor René is de verplaatsbaarheid en flexibele inrichting het belangrijkste element van dit project en raakt daarmee ook de kern van circulair bouwen.

Spaak Circular Solutions is een startup die onderzoek doet naar duurzamere en circulaire businessmodellen voor boeren. In dit onderwerp komen twee urgente vraagstukken voor de Groene Hart gemeentes naar voren. Enerzijds zijn de gemeentes opzoek naar meer biobased materialen om toe te passen, vooral als ophoogmateriaal wat in een hoog wegzak gebied als het ’t Groene Hart nodig is. Anderzijds zitten er diverse boeren in de regio die vanuit allerlei problematieken gedreven worden naar duurzamere bedrijfsvoering.

Seleen Suidman (Head of operations) en Matthijs Koop (Expert Landgebruik) hebben onderzoek gedaan naar de potentie van natte teelten als biobased bouwmateriaal en businessmodel voor de landbouw. Zij zien daarin genoeg potentie voor de boeren, de complexiteit zit in de hele markt en keten gereed maken hiervoor. De leveranciers, verwerkers, opdrachtgevers en afnemers moeten allemaal bijdragen om dit verdienmodel rendabel te maken voor eenieder.

Merosch is een adviesbureau die zich bezighoudt met toekomstbestendige en duurzame gebouwen en gebieden. Menno Schokker – adviseur bij Merosch – nam de aanwezigen mee in de visie van Merosch. Hij opende zijn verhaal met een onderzoek naar de sociale en economische ontwikkelingen van de mensheid in de afgelopen 200 jaar. Zijn conclusie:’’ Alhoewel de mens een waanzinnige ontwikkeling heeft gemaakt in welzijn en welvaart, zijn we ook meer gaan uitstoten dan ooit’’ Hij betoogt voor een mensvriendelijke klimaat één die blijft binnen de grenzen van planetaire grenzen. Dat probeert in hun project te verwezenlijken, respect voor de planetaire grenzen.

Tot slot kwam de Circulaire Weg aan bod. Dit partnerprogramma – tussen overheid, markt en onderzoekers – hield zich bezig met pilotproject opstarten die de haalbaarheid van infra-as-a-service model moesten aantonen. Frederike Noppers – programmamanager bij de Circulaire Weg – en Twan Cortenraede – assistent programmamanager bij de Circulaire weg en adviseur duurzame gebiedsontwikkeling bij Sweco namen de mens mee in het onderzoek en de resultaten.

Het is belangrijk om in de circulaire economie niet alleen te kijken naar de technische mogelijkheden, maar ook naar hoe je processen zo inricht ten behoeve van de circulaire economie’’. In de GWW (grond-/weg-/waterbouw) zijn partijen verantwoordelijk voor een deel van de keten. Wat erna gebeurt, krijgt beperkt aandacht. We bouwen op basis van een lineaire economie: optimalisatie naar het einde van de contracttermijn.

Binnen een as-a-service-contract veranderen de spelregels. Er ontstaat een prikkel voor de bouwer om de weg, brug of andere asset zo te bouwen, onderhouden en beheren dat deze zo lang mogelijk meegaat en zo goed mogelijk herbruikbaar is.

Voor meer informatie over de events en bijbehorende presentatie/notities zie de links:

Inspiratietour COP Vlasman Workshop COP DWA

Waardewenders introduceert VoorBIJ-papier

Groene Cirkel Bijenlandschap zorgt voor een bijvriendelijke omgeving, in èn met Zuid-Hollandse gemeenten, bewoners, bedrijven en andere organisaties. Het heeft effect: na drie jaar is het aantal bijensoorten in de regio met 34% toegenomen.

In samenwerking met Drukkerij Holland is het Bijenlandschap gaan onderzoeken of het bloemrijke maaisel uit de bijvriendelijke bermen hergebruikt kan worden als grondstof in papier. Waardewenders ontwikkelt papier met natuurlijk restmateriaal, en is met deze uitdaging aan de slag gegaan.

Zo krijgt bermgras weer nieuw “leven” in papier: voorBIJ©-papier! Nederlands papier met Nederlandse grondstof, gerealiseerd in een compacte en zeer korte keten.

Waardewenders verwerkt de reststromen in eigen beheer. Zo kunnen ook andere biobasedproducten en -ketens in samenwerking worden opgezet. Zo houden we de productieketen transparant en weet je wat je bijdraagt.

Op naar het volgende jaar!

Al met al was het een bomvol eerste jaar waar de basis is gelegd voor de samenwerking. Volgend jaar hopen we de samenwerking door te trekken en nog meer gemeentes en marktpartijen toe te voegen aan het netwerk. Hieronder reflecteren de betrokken partijen nog eens op de samenwerking:

Yolanda Ledouix programmamanager Het Groene Hart Werkt! & gemeente Alphen aan den Rijn:

‘’Circulair/biobased bouwen en circulaire gebiedsontwikkeling is in het Groene Hart een belangrijke opgave waar we dit jaar met de 11 deelnemende gemeenten van platform Groene Hart Werkt samen met Cirkelregio op een toegankelijke en praktische manier aandacht aan hebben besteed. Er liggen kansen op het thema “verbouwen voor de bouw”, circulair ophoogmateriaal, circulaire bedrijfsterreinen en een meer circulaire openbare ruimte. Het zou mooi zijn als gemeenten deze thema’s komende jaren verder oppakken, samen met de mooie bedrijven die deze regio rijk is. En ook samen met Cirkelstad. De gemeenten zijn nu zelf aan zet!  ‘’

Ingrid de Galan communicatieadviseur Het Groene Hart Werkt:

‘’De samenwerking die iCircl en Platform Groene Hart Werkt! startten in 2021 heeft het afgelopen jaar invulling gekregen op verschillende onderdelen. Gezamenlijk konden wij een bijdrage leveren aan verschillende initiatieven in het Groene Hart en lanceerden wij een jaarprogramma met diverse bijeenkomsten, spreekuren en kennissessies. Circulair bouwen is hierin de rode draad. Het doel voor beide blijft om samenwerkingen in het Groene Hart op het gebied van circulair bouwen te stimuleren en alle betrokkenen te inspireren ook de samenwerking met elkaar op te zoeken. Zo maken wij gezamenlijk het Groene Hart nog groener!’’