Cirkelstad Drechtsteden: Van circulaire verf, heipalen tot aan gipsplaten!

Op het programma van de laatste Cirkelstad Drechtsteden bijeenkomst stond de toepassing van circulaire producten. Wat is er al beschikbaar, hoe selecteren en beoordelen we circulaire producten en wat werkt wel en niet in de praktijk? Te gast in de Hoeksche Waard in een zojuist opgeleverd multifunctioneel gebouw voor diverse sociale partners, gebouwd van afvalmateriaal van een slooplocatie in de buurt.

Monique van Lent van de gemeente Hoeksche Waard trapte de bijeenkomst af met haar plannen voor de oprichting van Cirkelstad Hoeksche Waard. Ze hebben als gemeente een mooie circulaire ambitie opgesteld en al enkele concrete stappen gezet, bijvoorbeeld met een circulair ambachtscentrum: “De stoelen waar jullie nu op zitten zijn hier het eerste concrete resultaat van. Er zijn oude stoelen aangeleverd, die vervolgens door lokale kunstenaar Dennis Happé zijn geupcycled, samen met de vrijwilligers van het tweedehandswarenhuis. Dit prachtige handwerk is uitgevoerd in een loods die beschikbaar gesteld werd door de RAD, de afvalinzamelaar van de Hoeksche Waard. Ook in de bouw en infra hoop ik dat dergelijke ketensamenwerkingen vormkrijgen. Daar gaan we ons als gemeente hard voor maken!”

Circulaire productendatabase

Jochem de Vos van Alba Concepts vertelde over hun ontwikkelde circulaire productencatalogus en ging met gasten het gesprek aan hoe deze toe te passen in de praktijk. In deze tool wordt onder meer gekeken naar eigenschappen van producten als CO2 uitstoot, technische levensduur, herkomst van materialen en losmaakbaarheid. En vind je heden een uiteenlopend assortiment van meer dan 200 producten. Het biedt een concreet afwegingskader voor toepassing van een circulair product. Ter illustratie nam Jochem de baksteen. Er zijn bakstenen op de markt die gemaakt zijn van gerecycled materiaal, maar ook bakstenen die je in elkaar klikt waar geen cement voor nodig is en dus losmaakbaar zijn. Op basis van je eigen circulaire visie kun je dan gemakkelijker tot besluiten komen, waarbij je kunt sturen op voor jouw relevante circulaire KPI’s. Een volgende stap in deze ontwikkeling, is een online database en validatie van de geselecteerde producten om dit bijvoorbeeld mee te kunnen nemen in de MPG (Milieuprestatie gebouwen).

Klik hier voor de presentatie.
Klik hier voor de circulaire productendatabase.

Bouwen met afval

Mark Boschman van RoosRos Architecten gaf een kijkje in het MFA de Boezem & Co. Als slogan hadden ze: bouwen met afval! Materialen die ze onder meer hebben geoogst en zijn toegepast: houten vloerplanken, houten balken, trottoirtegels, binnendeuren en dakbeschot. In het verhaal van Mark kwam naar voren dat circulariteit meer gaat om het proces dan het product. Waarbij de nauwe samenwerking in een bouwteam met opdrachtgever, gebruiker, ontwerper en bouwer essentieel is gebleken. Met z’n allen bereid zijn om een stap verder te gaan.

Onderweg zijn er dan ook diverse uitdagingen op hun pad gekomen. Een openbare aanbesteding leverde geen aannemer op. De druk op de planning bood geen tijd om gebruikte deuren te doen aanpassen aan de eisen van nu. De isolatiewaarde van gebruikte spijkerbroeken was onvoldoende om dit alleen toe te passen. Geoogste balken in de stal van de kinderboerderij zijn overgedimensioneerd, omdat op de kwaliteit geen garantie zit. Tegelijkertijd zijn er ook mooie uitkomsten. Scholen in de omgeving hebben de spijkerbroeken ingezameld waarmee direct draagvlak is gerealiseerd voor dit gebouw. En het werken met dit isolatiemateriaal was voor de bouwers prettiger en gezonder. Het gebouw is all electric, de gevels zijn gemaakt van oude trottoirtegels, de fundering is losmaakbaar (zonder heipalen opgeleverd), tegels die al lange tijd bij de aannemer lagen zonder bestemming zijn toegepast in de keuken en de toiletten en de geoogste materialen zijn bewerkt door mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt en statushouders. En er schuilt nog veel meer achter dit prachtige gebouw!

Klik hier voor de presentatie.

Werkende principes voor toepassing van circulaire producten

  • Zonder leiderschap en breed draagvlak is een circulair project kansloos. Een gedeelde ambitie in het gehele bouwteam is van groot belang.
  • Communiceer transparant over de selectiecriteria van de producten in de database, zodat je een goede afweging kunt maken. Bijvoorbeeld bij een LCA (Levenscyclusanalyse) van isolatiemateriaal van wol van een schaap, wordt ook de milieu impact meegenomen van het leven van een schaap.
  • Breng de database onder de aandacht bij architecten, inkopers en projectontwikkelaars.
  • Circulaire producten kun je toepassen als je een goed bestek maakt en daar de circulaire materialen omschrijft. Dat kan een eerste stap zijn, niet volledig circulair aanbesteed, maar wel toepassing van materialen uit bijvoorbeeld de database.
  • Op financieel vlak:
    – Denk aan alternatieve verdienmodellen  
    – Neem restwaarde aan de voorkant mee als financiële prikkel
    – Koppel het investerings- en beheerpotje
    – Voer een beloningsfee door voor circulaire toepassingen. Zo geeft de gemeente Hendrik-Ido-Ambacht korting op de kavel voor bedrijven op een bedrijventerrein die een extra circulaire stap nemen.
    – Werk met het gehele bouwteam samen aan budgettering
  • Leer docenten en leerlingen in bouwopleidingen hoe je een gebouw optimaal kan oogsten, zodat je daarmee het besef creëert hoe je iets aan de voorkant in elkaar moet zetten.
  • Een circulair product an sich, zegt nog niks over het totaalplaatje. Denk aan hoe je het toepast (zonder te lijmen, kitten en purren), door wie het gebruikt gaat worden en hoe een volgende cyclus wordt ingericht.   
  • Telkens doorontwerpen op basis van beschikbaarheid materialen, samen met ontwerp- én bouwteam.

Interesse om en keer aan te sluiten bij Cirkelstad Drechtsteden, waarvan de volgende bijeenkomst op 3 november is? Of mee te denken of doen aan een circulair bouwproject in de Drechtsteden? Neem contact op via . Cirkelstad Drechtsteden is een samenwerking tussen Cirkellab, Cirkelstad en start met 8.

< Update Cirkelstad Utrecht e.o | Platform CB’23 start twee nieuwe actieteams >