De Circulaire BouwLab Experience als “Living Lab” in Haarlem

In Haarlem realiseert BouwLab R&Do samen met Groothuis Bouwgroep, RGS, BeterBusiness, Dura Vermeer Civiel, advies- en ingenieursbureau WSP en gemeente Haarlem een circulair, biobased en zelfvoorzienend gebouw. Bij deze casestudie wordt gebruik gemaakt van een donorpand uit Almere en zullen nieuwe en bestaande producten en materialen worden toegepast als deze voldoen aan de strenge criteria van circulariteit en demontage. Project overstijgende doelen zijn DOEN, integrale samenwerking, experimenteren, leren en kennis delen.  

Hergebruik van donorgebouw uit Almere 

Het begint allemaal met een vrij jong pand in Almere Buiten dat op de nominatie staat om gesloopt te worden voor nieuwbouw. Bij de opname wordt het Willem Jan van de Worp (Groothuis Bouwgroep), Hans Nijkamp en Robin Clement (RGS) al snel duidelijk dat het markante gebouw de potentie heeft om in ieder geval gedeeltelijk te worden hergebruikt. En zo ontstaat het idee om uit dit “donor” gebouw een nieuw pand te bouwen.  

Hergebruik van materialen als grondstof voor het productieproces draagt bij aan de overheidsdoelstelling van een circulaire economie voor 2050. Minder gebruik van ruwe grondstoffen en minimalisatie van afval zorgen voor minder weerslag op het milieu. Het puin van een gesloopt gebouw kan worden gebruikt voor de aanleg van wegen. Maar de slooponderdelen van een gebouw kunnen ook worden gebruikt om een nieuw gebouw te maken. Bij dit hergebruik van het gebouw kan het waarde behoud nog groter zijn. 

Partijen gaan gezamenlijk de uitdaging aan 

Maar hoe nu verder? RGS neemt contact op met Brigitte Paulissen van BeterBusiness en via dit ondernemersplatform sluit ook Herman van Bolhuis (Smart Industry Fieldlabs 3D Makers Zone & BouwLab R&Do) zich enthousiast aan. Gezamenlijk besluiten alle partijen om in 2019 een haalbaarheidsstudie uit te voeren naar de circulaire, financiële en technische haalbaarheid van een “Circulair BouwLab”.  

Het idee is om de basisstructuur van het bestaande pand op het terrein naast BouwLab R&Do in Haarlem op te bouwen. Partners komen geregeld bij elkaar en het project krijgt steeds meer vorm. Ook partijen met andere disciplines zoals Dura Vermeer Civiel, advies- en ingenieursbureau WSP en gemeente Haarlem haken bij de groep aan.  

Het gebruik van een bestaand pand maakt het project bijzonder en levert de partners extra ervaring op in het hergebruik van constructieonderdelen en de dilemma’s die daarmee gepaard gaan. Het levert tevens een goede basis (digital twin met gebouwpaspoort) voor verdere inzet als proeflab voor het testen van slimme oplossingen in de bouw. 

Focus op het circulair design  

Het project loopt nu meer dan twee jaar en heeft de partners veel leermomenten opgeleverd. Economisch gezien is Circulair BouwLab nog steeds een uitdaging. Want gaandeweg het proces is gebleken dat het herbruiken van bestaande componenten – die daar oorspronkelijk niet voor waren ontworpen – vaak meer moeite kost dan oorspronkelijk gedacht. Demontage kost meer tijd dan verwacht, maar ook zijn er aanpassingen nodig om het opnieuw, volgens de geldende normen te gebruiken. En dan is de vraag of het recyclen van deze onderdelen voor dezelfde functie, zoals bijvoorbeeld het dak, op die manier economisch haalbaar en circulair is.  

Om dit bij toekomstige projecten eerder te ondervangen is het advies van het consortium om een (her)ontwerp eerst op losmakelijkheid van de componenten te toetsen. Leg de focus op het circulair design en begin met het ontwerpen van circulaire oplossingen, gebouwen en componenten van gebouwen. Dit scheelt enorm veel tijd en moeite tijdens het proces en heeft uiteindelijk een grotere impact op de circulariteit van de bouw. 

Randvoorwaarden voor het slagen van een circulair bouwproject 

Bij de start van een circulair bouwproject weet niemand precies wat mogelijk is en wat de beste aanpak is. Het hele proces tot nu toe heeft een aantal randvoorwaarden helder gemaakt om een circulair bouwproject mogelijk te maken: 
– Een actieve, ondersteunende overheid qua kennis, financiën en advies tijdens de eerste fase van de uitvoering van het bouwproject  
– Open mind van alle partijen 
– Een goede samenwerking in de keten 
– Doe-mentaliteit: denken in mogelijkheden zonder belemmeringen 

Het projectteam maakt meters 

Sinds RGS op 23 november 2020 is gestart met de demontage en sloopwerkzaamheden in Almere zijn er flinke stappen gezet. De basisstructuur is overgeheveld naar het industrieterrein naast 3D Makers Zone in Haarlem, het ontwerp voor het gebouw is definitief en door een fijne constructieve samenwerking met de gemeente Haarlem is de omgevingsvergunning voor Circulair BouwLab afgegeven.  

Met de Circulaire BouwLab Experience als ‘living lab’ wil het projectteam aantonen dat circulair bouwen echt mogelijk is. Daarom is het essentieel om in dit proces de mate van circulariteit meetbaar en inzichtelijk te maken. De eerste berekeningen zijn gemaakt en de resultaten zijn positief

Levenscyclus & digital twinning 

“De Circulaire BouwLab Experience wordt onder andere een digital twin proeflab voor innovatieve slimme bouwoplossingen en digital twinning voor circulaire bouw.” 

Op dit moment is de projectgroep gestart met de ontwikkeling van digital twinning. Binnen de bouwsector is nog weinig ervaring met het vastleggen van gegevens gedurende de levenscyclus van een gebouw en deze te verrijken met actuele data (digital twinning). Dit is niet alleen van belang voor de status van het pand (bijvoorbeeld met betrekking tot onderhoud, binnenklimaat of effectiviteit van slimme toepassingen) maar ook voor uiteindelijk hergebruik van de componenten en materialen in het kader van de circulaire doelstellingen. 

Met de beschikbaarheid van een donorpand in Almere krijgt de projectgroep de kans om een project te starten voor hergebruik van een bestaande constructie waarbij vanaf demontage de componenten worden geïdentificeerd en gevolgd. Hiermee kan de benodigde ervaring op gebied van digitalisering in een praktijksituatie worden opgedaan. Tevens is het pand (mede door de verzameling van de gegevens tijdens demontage en herbouw) uitermate geschikt voor gebruik als proeflab. Daartoe wordt het pand voorzien van diverse sensoren waarmee de reeds verzamelde data over de componenten gedurende de gebruiksfase kan worden verrijkt. 

Deelnemen of een bijdrage leveren? 

Het streven is om Circulair BouwLab en de gezamenlijke circulaire ambities in 2021 te realiseren. Als het proeflab eenmaal staat, kan dit praktijkvoorbeeld opdrachtgevers overtuigen om meer circulair te bouwen en een positieve bijdrage te leveren aan mens, maatschappij en milieu.  

Wil je meer weten of (met je organisatie) meewerken aan de ontwikkeling van digital twinning voor de Circulaire BouwLab Experience als ‘Living Lab’? Neem contact op met Annette Beerepoot van BouwLab R&Do, mail: .  
 
Meer over het project.

Brigitte Kool

Spinner Cirkelstad Haarlem Kennemerland, Cirkelstad Sociaal


06 124 021 74

< Circulair BZK in zicht 2021 – Over samenwerking | ‘Wat je vertelt moet ook echt waar zijn’ >