Op dinsdag 12 september waren we te gast bij Brink in Rotterdam voor de Cirkelstad Zuid-Holland sessie over het Nieuwe Normaal-thema: Adaptief vermogen. Dit is de mate waarin een gebouw in staat is te reageren op veranderend gebruik. Maar hoe ontwerp, bepaal en meet je de mate van flexibiliteit van een gebouw?

Finn Vossen van Brink vertelde ons alles over de Flexibiliteitsscan Toekomstwaarde gebouwen. Hierbij zoek je een zekere balans tussen adaptiviteit, (financiële) waardevastheid, materiaal- en energiegebruik.

Tijdens de sessie werden de deelnemers zelf aan de slag gezet om toekomstscenario’s, flexibiliteitsvraag en relevante indicatoren in beeld te brengen van hun eigen kantoor. Wat verwacht je bijvoorbeeld dat er gaat veranderen in jouw organisatie, de omgeving en in de markt de komende 10 jaar? Is de verwachting dat jouw organisatie gaat groeien en daarvoor uitbreidingsflexibiliteit nodig heeft of dat werkzaamheden gaan veranderen en daarvoor andere ruimtes nodig zijn? En welke laag van het gebouw – bijvoorbeeld de gebouwschil of installaties – hebben dan flexibiliteit nodig? 

Ruben Zonnevijlle van DGBC en Marijn Emanuel van W/E adviseurs namen ons mee in de Rekenmethodiek Adaptief Vermogen. Deze methode geeft een indicatie van het adaptief vermogen van een gebouw in een nog onbekende toekomst door een score te geven. Ze bestaat uit de rekentool adaptief vermogen, een gebruikersinstructie rekentool en een onderbouwingsdocument indicatoren.

Een aantal lessen uit praktijkcases: 

• Grote stramienmaten en kolommen-balken structuur scheppen extra mogelijkheden om functies van een gebouw aan te passen 
• Installatietechnisch is meer mogelijk wanneer deze buiten de draagconstructie wordt gehouden
• Een grote hoeveelheid stenige materialen maakt het lastig om aanpassingen te doen
• Het demontabel aanbrengen van bijvoorbeeld installaties en houtskeletbouw-gevels maakt latere veranderingen juist weer wél makkelijk

Waarom is adaptief vermogen zo belangrijk?

Als een gebouw adaptief/flexibel is, dan is er minder materiaal nodig om een gebouw een andere functie te laten vervullen met relatief kleine aanpassingen, dit is de basis van circulariteit. Zodat het materiaal uit de eerste fase van het gebouw zo lang mogelijk wordt gebruikt en daarmee de levensduur wordt verlengd.

Waar staan we met adaptief vermogen?

Een nieuwe basis is gelegd, het concept van adaptiviteit wordt doorontwikkeld, hopelijk is dit binnenkort ook terug te zien in wetgeving. Daarbij is het van belang om steeds aan het begin van het ontwerpproces de vraag te stellen: Wat is de mogelijkheid van het gebouw na einde gebruiks- of levensduur? Daarnaast is er nog meer data nodig om een standaard te kunnen bepalen.  

Wat is de grootste belemmering?

Het is uitdagend om utiliteit/kantoren naar woningen te converteren, gezien de woningbouw eisen hoger zijn dan de eisen voor kantoorpanden. 

Belangrijkste punten van de tools:

1. Het doel is niet om altijd maximaal adaptief te zijn, denk na over de toekomst: hoe adaptief moet het gebouw zijn? Is het ook financieel haalbaar? En welk effect heeft adaptiviteit op het materiaalgebruik nu en het energiegebruik (in diverse fases)?
2. Ga praktisch aan de slag, oefen met de tools, word je bewust van de mogelijkheden en ga op dit thema het gesprek aan met diverse ketenpartners. 
3. Het is een meetinstrument om rekening te houden met de volgende gebruiker: het gebouw leeft immers voort na het einde van de eerste gebruiker, dus denk daarover na. De gebouweigenaar wordt uitgedaagd om beslissingen voor de langere termijn te nemen, of in ieder geval in het ontwerpproces hier al over na te denken.

Doe ook mee

Ook aanhaken bij Cirkelstad Zuid-Holland om stappen te zetten in circulair bouwen? Neem dan contact op met Thirza Monster.