Als we de forse ambitie van een volledig circulaire en klimaatneutrale economie in 2050 waar willen maken is versnelling hard nodig. Toch is dat gemakkelijker gezegd dan gedaan. Hoe implementeer je circulair bouwen bijvoorbeeld in je organisatie en maak je de juiste afweging tussen aantallen, snelheid, milieu-impact en betaalbaarheid in de sociale woningbouw? Kun je dit alleen of heb je hier ketenpartners voor nodig? Het begint allemaal met een visie en ambitie. Om je handvatten te geven waarmee je morgen zelf aan de slag kunt organiseerde Cirkelstad Zuid-Holland in samenwerking met Cirkelstad partner PHI Factory op 28 maart een actieve werksessie voor stakeholders uit de markt bij woningcorporatie Havensteder in Rotterdam.

Het is een gevarieerd gezelschap dat zich heeft aangemeld voor de werksessie. Niet alleen woningcorporaties, maar ook aannemers, architecten, leveranciers, producenten en adviesbureaus zijn aanwezig. Spreker is Yvette Watson, mede-eigenaar van PHI Factory. “Ik ben al bezig met verduurzaming sinds mijn bestaan”, stelt Watson zich voor. “Als kind al actief met het inzamelen van geld voor goede doelen, hardcore Ranger voor het Wereld Natuur Fonds en fan van Greenpeace en The Rainbow Warrior.” Inmiddels zijn we zo’n 25 jaar verder. “Als we ambitie over willen brengen naar de markt dan zullen we zaken meetbaar moeten maken. Soms worden beslissingen genomen die goed lijken te zijn voor het klimaat, maar uiteindelijk slecht blijken te zijn als het gaat om uitstoot. Sustainable-wise, maar carbon-foolish dus. Door processen meetbaar en daardoor inzichtelijk te maken kun je de juiste beslissingen nemen.”

Hoever zijn we?

In oktober 2022 ging Cirkelstad Zuid-Holland op tournee lang sociale, circulaire woningbouwprojecten om samen met hun ketenpartners kennis en ervaringen uit te wisselen. Een aantal woningcorporaties nam daarna deel aan het traject Het Nieuwe Normaal, een nieuwe standaard in de ontwikkeling van circulair bouwen. “Waar begin je als woningcorporatie en welke vervolgstappen ga je zetten op het gebied van circulariteit”, houdt Watson de aanwezigen voor. “Begin je bij het maken van beleid, of start je concreet met een pilotproject? Hoever is jouw organisatie eigenlijk als het gaat om circulair bouwen?” Dat blijkt in de praktijk per organisatie nogal te verschillen. Waar de een vooral nog bezig is met het vormgeven van de ambitie, zet een ander al concrete eerste stappen. “We zijn er wel actief mee bezig, maar het kan echt nog wel stukken beter”, wordt er gedeeld. “We praten er veel over maar bouwen nog steeds lineair”, geeft een ander toe. Er zijn ook tussenstadia. “We zijn sociaal al heel erg ver maar op het gebied van materialen nog niet.” Weer een ander is van mening dat circulair bouwen alleen lukt als alle ketenpartners samenwerken. “Door te zorgen dat je regelmatig met elkaar aan tafel zit krijg je ook anderen mee.” Het is volgens Watson tijd voor een nieuwe orde. “We kunnen wel blijven beweren dat we dertig jaar geleden verkeerd hebben gebouwd, we kunnen ook constateren; zo moeten we het dus niet doen. We moeten ons veel meer bewust worden van de impact van materialen.” Maar daarmee alleen redden we het niet. “Het gaat ook om het menselijke aspect. Dat we beseffen dat we meer terug moeten geven aan de aarde dan dat we eraan onttrekken. Adaptief en regeneratief.”

Breng het proces op gang

Tijdens de bijeenkomst worden interessante en spraakmakende voorbeelden gedeeld zoals die van het Zuiderstrandtheater in Scheveningen. “Het grootste deel, zo’n zeventig procent van de materialen die gebruikt zijn in het nieuwe theater De Lievekamp in Oss zijn afkomstig van het oorspronkelijke Zuiderstrandtheater”, legt Watson enthousiast uit. “Dat lukt alleen wanneer je als organisatie zelf ook je verantwoordelijkheid neemt en zaken als eigenaarschap niet alleen maar bij anderen over de schutting gooit. Het is belangrijk om een statement te maken door zelf actief te participeren in het hele traject.” Maar dan moet alles wel meezitten. “Er zit nog regelmatig een groot gat tussen de vraag en beschikbaarheid van materialen. Als je weet wanneer en waar iets beschikbaar komt, kun je vanuit die materialen een nieuw ontwerp maken. Zorg dat je potentiële donorgebouwen in kaart brengt of vraag urban miners of zij aan kunnen geven wat er binnenkort op de markt komt. Zo breng je een heel circulair proces op gang.”

Sturen waarop kan

“Hou bij alles wat je doet vooral de focus waarop je kunt sturen en waarop niet”, benadrukt Watson. “Zorg dat je in alles transparant bent, ook over dingen die niet goed zijn gegaan. Gebruik Het Nieuwe Normaal en andere standaarden als BCI, BREEAM en CPG als ondergrens waaraan je je minimaal wilt verbinden. Door continu te monitoren en betrokken te blijven zorg je ervoor dat hetgeen gevraagd is ook daadwerkelijk wordt geborgd.” Gelukkig is er veel innovatie vanuit de sector en kunnen we beschikken over datagedreven informatie. “Open je ogen en kijk wat je nog toe kunt voegen.” Daarbij is het wel zaak om de ambitie scherp voor ogen te hebben. “Alleen dan kunnen marktpartijen helpen.” En de tijd dringt volgens Watson. “2030 is al over 81 maanden”, houdt ze iedereen een spiegel voor. “We zijn al aan het aftellen, dus je moet nu echt beginnen.” Gelukkig is er ook hoop. “We hebben het milieu ‘per ongeluk’ verpest. Denk je eens in wat we kunnen bereiken met de juiste intentie.”

Aan de slag

In het tweede deel van de werksessie gaan de aanwezigen in groepjes actief aan de slag met een ‘Cover Story Vision Canvas’ waarop ze dromen en ambities weergeven in een fictief magazine. Dit helpt volgens Watson om in de juiste mindset te komen. Na een half uur worden de eerste resultaten gepresenteerd. Gelukkig heeft iedereen Watsons advies om groot te denken ter harte genomen. Eén van de dromen is voldoen aan alle doelen die door de regering zijn gesteld. Op de fictieve covers verschijnen dan ook headlines als ‘Nederland helemaal zelfvoorzienend’, en ‘Circulair loont.’ Artikelen gaan over ‘de losmaakbaarheid van de mindset’, ‘lineair loont niet meer’ en ‘we zitten bijna op één lijn.’ Aan de deelnemers van de werksessie van Cirkelstad zal het in elk geval niet liggen. Een van de aanwezigen merkt op dat het vooral een samenspel blijft. “De regering moet lineair afbouwen, en wij moeten vanuit de markt circulair opbouwen. Dat geeft ook direct helderheid waar ieders rollen liggen.”

Aansluitend worden de ambities van de aanwezigen in een ambitieweb geplaatst en wordt geïnventariseerd wie er nodig is om die te realiseren. Het zal in sommige gevallen even schakelen zijn. “Prioreer je ambities en maak gebruik van tredes om ze te bereiken. Gebruik Het Nieuwe Normaal als kader en zet het op als een roadmap. Je kunt er niet vroeg genoeg mee beginnen.” Waar het volgens Watson 25 jaar geleden nog trekken aan een dood paard was; inmiddels is iedereen in beweging. “Alleen gaan we allemaal een andere kant op.” Toch heeft dat volgens haar ook zijn voordelen. “Pak lekker door met elkaar. Waar chaos is, is fluïditeit. Dat hebben we nodig om met elkaar tot iets nieuws te komen.”

Meedoen

Ook aanhaken bij Cirkelstad Zuid-Holland om stappen te zetten in circulair bouwen? Neem dan contact op met Thirza Monster via .