Bron: ACCEZ
De bouwsector is verantwoordelijk voor bijna de helft van de Nederlandse materiaalvraag en meer dan 10% van de nationale CO2-uitstoot. In reactie op de Rijksambitie voor een circulair Nederland in 2050, draaide ACCEZ, samen met de provincie Zuid-Holland, Over Morgen en Cirkelstad, een pilot-opleidingsprogramma ‘circulaire gebiedsontwikkeling’ voor professionals in de bouwsector.
Circulaire gebiedsontwikkeling streeft naar een integraal functionerend gebied met gesloten materiaal-, energie-, en waterkringlopen. In tegenstelling tot reguliere ontwikkeling vergt dit een langetermijnperspectief: hoe behoud je grondstoffen in een steeds veranderend gebied? Een pilot-opleiding begeleidt professionals van gemeenten in antwoord op deze vraag.
Van theorie naar praktijk
Thirza Monster, accelerator bij ACCEZ en Cirkelstad, benadrukt: “Met de Rijksambitie moeten we professionals concreet voorbereiden op de circulaire toekomst. Wat betekent circulariteit? Wat betekent dit voor ruimtelijke vraagstukken, sociaal culturele uitdagingen, het organiseren van aanbestedingen en de inzet van juridische instrumenten?” Het opleidingsprogramma biedt de theoretische kennis en praktische vaardigheden om circulaire gebiedsontwikkeling succesvol toe te passen voor beleidsmedewerkers, gebiedsontwikkelaars, projectleiders, planologen en stedenbouwkundigen. Stijn van Liefland, adviseur circulaire economie bij de gemeente Delft, was deelnemer in de pilot en vertelt hoe een dergelijk opleidingsprogramma van waarde is in de Delftse bouwopgave waarin vele belangen spelen. Stijn: “Naast een visie voor circulaire economie moeten ook ambities op het gebied van duurzame mobiliteit en ruimtelijke ordening een plek krijgen in de gebiedsontwikkeling. Hoe organiseer je dat proces? En wie betrek je op welk moment?”
Het Nieuwe Normaal als kapstok
In 2023 startten drie gemeenten (Hoeksche Waard, Delft en Capelle a/d IJssel) met de pilot van het programma. In vijf sessies zetten zij stappen op afweging, aanbesteding, sturing en borging aan de hand van een concrete gebiedscasus. Thirza legt uit: “We volgen de bouwfases en maken afwegingen op basis van indicatoren van Het Nieuwe Normaal (HNN).” HNN is de nieuwe standaard voor circulair bouwen met één taal voor de sector. Thirza adviseert op basis van de pilot: “Kies een aantal indicatoren, wees ambitieus en maak ze concreet en meetbaar.” Aanvullend is ook aandacht besteed aan het maken van duurzamere keuzes met HNN als kapstok. “Wat zijn de economische mogelijkheden in een aanbestedingvolgens HNN? En, hoe gebruik je bestaande wetgeving en juridische instrumenten voor de borging van afspraken volgens HNN? De antwoorden op deze vragen brengen de theorie naar de praktijk in de casus van de gemeenten.”
Shoppen in de interventietoolbox
Circulaire gebiedsontwikkeling omvat meer dan alleen kringloopsluiting; het heeft ook een sociaal-cultureel aspect. Thirza stelt: “Het opleidingsprogramma moet hier in de toekomst nog meer aandacht aan besteden. Wel focusten we in de pilot al op de soft skills van circulair samenwerken.” TU Delft en VU Amsterdam onderzoeken dit en ontwikkelden een interventietoolbox. Deelnemers hebben een aantal gedragsinterventies uit de toolbox al toegepast in hun casus. “Zo keken ze via de Empathy Map vanuit verschillende rollen naar gebiedsontwikkeling en liet de Deep Democracy-methode alle belangen tellen.” Daarnaast was er ook ruimte voor inspirerende sprekers. Stijn lacht en vertelt: “Een van de sprekers benadrukte het belang van vastberadenheid. In plaats van meteen zeggen dat het niet haalbaar is om alle ambities te realiseren, moet je serieus kijken naar hoe je het wel kunt bereiken. Pas als het echt niet lukt, moet je concessies doen. Zijn boodschap was een wake-up call voor ons.”
Combinatie van kennis en samenwerking
De pilot biedt voldoende basis en waardevolle inzichten om het opleidingsprogramma in 2024 verder te ontwikkelen. Het belangrijkste inzicht voor Stijn: “Onderschat niet het belang van samenwerking in deze processen. Betrek collega’s en formuleer gezamenlijk uitdagingen én oplossingen van de casus op een nieuwe manier. De combinatie van kennis en samenwerking was zeer waardevol voor ons.”
ACCEZ verkent in samenwerking met LDE Centre for Sustainability, City Deal Conceptueel en Circulair Bouwen en Stichting Kennis Gebiedsontwikkeling of er animo is voor een geaccrediteerde leergang voor circulaire of toekomstbestendige gebiedsontwikkeling. Een concept is in de maak.