Update uit Cirkelstad Drechtsteden

Als spinner van Cirkelstad Drechtsteden ben ik – Thirza Monster – al enkele jaren betrokken bij Cirkelstad. In de afgelopen jaren heb ik me meermaals afgevraagd, waarom werkt deze beweging, waarom heeft ze een aanzienlijke vlucht genomen? Nee, niet alles gaat goed, niet alles gaat even snel gezien de urgentie, niet alle beslissingen worden genomen in consensus – wat wellicht ook niet het doel zou moeten zijn – en er zijn nog vele uitdagingen te bewandelen. Maar er zijn een aantal zaken die ik als werkende principes voor de transitie naar een circulaire bouweconomie ervaar. Zo is Cirkelstad een coöperatie waar iedereen zeggenschap heeft en kan bijdragen aan de missie. Iedere stad wordt geïnitieerd en gecoördineerd door een spinner die veel ruimte krijgt om dit naar eigen inzicht in te vullen met ‘couleur locale’. Een spinner is, net als andere aangesloten partijen, partner van Cirkelstad met dezelfde rechten en plichten. Cirkelstad groeit organisch van onderop; een lokale spinner staat op en trekt een aantal koplopers aan die vervolgens weer andere partijen in beweging brengen zoals opdrachtgevers en leveranciers. Partners kunnen alleen participeren, indien zij een praktijkcasus meenemen. In Cirkelstad is iedere partij uit de bouwketen vertegenwoordigd. Een spinner van Cirkelstad organiseert onder meer Communities of Practices, waar partners door praktijkervaringen te delen (zowel de mooie als de moeilijke, lelijke en uitdagende) samen ontwikkelen en sijpelen lessen verder door in het netwerk. Cirkelstad schaalt op door bouwprogramma’s. Het doel daarvan is circulair bouwen versneld de standaard te maken met een duidelijke focus op projecten. En vanuit mijn persoonlijke ervaringen, voeg ik daar graag het belang van het opbouwen van persoonlijke relaties aan toe. De essentie hiervan? Het werkt, omdat er een visie is in duidelijke taal ‘geen afval, geen uitval’ en een aantal heldere kaders en uitgangspunten zijn neergezet. Vanuit die basis vindt er organische groei plaats door telkens in te springen op het hier en nu vanuit een specifieke, lokale context om het vervolgens te doen stromen in het Cirkelstad ecosysteem.

So far, so good. Maar zoals al aangegeven, gaat uiteraard niet alles van een leien dakje. Er zijn zoals genoemd een boel uitdagingen op weg naar de circulaire bouweconomie. Dat wordt volop gedeeld in de Cirkelstad community, zodat we van elkaar kunnen leren vanuit de praktijk. We raken dikwijls gefrustreerd omdat zaken niet zo snel gaan als we zouden willen, systeemverandering hardnekkig is en de effecten van onze acties dikwijls minimaal lijken. Kan een ander perspectief ons helpen om te doen opschalen en versnellen?

Hoe een roedel wolven de stroom van de rivier verandert

Na 70 jaar afwezig te zijn geweest, is de wolf midden jaren ’90 geherintroduceerd in het Yellowstone National Park. Met onvoorziene gevolgen. Van de top aan de voedselketen tot aan de geografie van het park aan toe. Het gedrag van rendieren veranderde met de komst van de wolven. Uit angst voor de wolf, gingen zij bepaalde plekken als valleien en oevers vermijden. Hierdoor nam de vegetatie op die plekken toe. De enorme groei in bomen trok op haar beurt vogels, konijnen en bevers aan. En bijvoorbeeld de dammen van de bevers zorgden weer voor een ideale leefomgeving voor reptielen en vissen. Bovendien zorgde de toegenomen vegetatie bij oevers voor minder erosie en werd de koers van de rivier stabieler. En dit is niet alles. De herintroductie van de wolf, heeft nog veel meer impact gehad op het ecosysteem. Bekijk deze ontroerende video daarover. Fantastisch hoe de natuur beweging in gang brengt – in alle haarvaten – en bewijst dat een kleine wijziging voor grote impact kan zorgen, het hele ecosysteem in positieve wijze aantast.

Het liefdesverhaal van een boer, muurverf en meer…

Laten we voorgaand voorbeeld van het Yellowstone National Park eens vertalen naar ‘onze wereld’, bijvoorbeeld het ontwikkelen en op de markt brengen van een biobased muurverf. De biobased verf wordt gemaakt van kleurstoffen van diverse planten die verbouwd worden door een agrariër. Deze agrariër is door het zien van de kansen in biobased ondernemen, volledig overgestapt van de intensieve melkveehouderij naar boerenbedrijf van natuurlijke bouwgrondstoffen. Met als gevolg minder stikstof, minder dierenleed, meer biodiversiteit, een vruchtbare bodem en een hogere opbrengst. De verpakking van de verf kon natuurlijk niet achterblijven en wordt tevens van een biobased materiaal geproduceerd. Dit heeft niet alleen wat teweeg gebracht bij de betreffende leverancier, maar ook bij andere partijen in de verpakkingsketen. Hetzelfde geldt voor de transportketen waar iets soortgelijks is gebeurd. En door gebruik van biobased verf in woningen en kantoren, is het binnenklimaat verbeterd. De positieve effecten op het voorkomen van zorg, zijn nog te vroeg om te benoemen, maar worden zeker verwacht. De woningcorporatie communiceert over het gebruik van dit product. En heeft zowel haar medewerkers als bewoners wat bewuster gemaakt van de voordelen van deze specifieke verf en duurzaamheid in brede zin. Tot slot, de startup van de biobased verf is in korte tijd gegroeid naar 28 medewerkers, waar mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt deel van uitmaken.

Je snapt het plaatje vast. Al zien we in het begin nog niet alle positieve effecten van ons handelen,  het een zet het ander in gang. Echter, niet alleen de motiverende effecten die hiervan uitgaan zijn van belang. Wat als je aan de start van een project de totaaleffecten probeert (beter) in beeld te brengen. Kan hierdoor een bredere beweging bij uiteenlopende stakeholders in gang gebracht worden? Is het effectiever om veel meer in en over ketens heen te gaan denken en opereren? En voeren we wel de juiste beïnvloeding uit, draaien we aan de juiste knoppen? Zoals iemand pas tegen me zei: “Een wethouder gaat pas lopen, als de burger daarom vraagt.” Zoals bovenstaande over de biobased verf aangeeft, zien we belangrijke partijen als de burger of de boer over het hoofd in het creëren van de benodigde beweging? En moeten we op andere of aanvullende argumenten inzetten als minder stokstof en beter binnenklimaat?

Mijn wens voor de Cirkelstad beweging is in ieder geval nog verdere groei en beklijving met als doel dat de circulaire bouweconomie het nieuwe normaal wordt. Hoe ver we daar nog van af zitten? Geen idee. Maar zoals een roedel wolven de  stroom van een rivier kan beïnvloeden, zo ben ik er ook van overtuigd dat een groep mensen een enorme, blijvende impact kan realiseren. Mijn tip, ga het goede gesprek aan met een ketenpartner – vandaag, morgen of overmorgen – en geef het ‘estafettestokje’ door!

Mee weten over Cirkelstad Drechtsteden? Lees het verslag van de meest recente CoP of neem contact op met spinner Thirza.