Er zijn al zoveel bijeenkomsten waar je kennis kan halen over circulaire economie en over circulair bouwen en er zijn ook plenty netwerken waar je je bij kan aansluiten en van gedachten kan wisselen over (circulair) bouwen. Maar waar kan je op een veilige manier de problemen delen waar je tegenaan loopt als je je begeeft in de relatief nieuwe wereld van het circulair bouwen? En waar bedenk je met concurrenten, potentiele opdrachtgevers en partners in de bouw oplossingen om samen sneller te komen tot een circulaire economie? Inderdaad… bij de bijeenkomsten van Cirkelstad.
Tijdens de bijeenkomsten (CoP’s) van Cirkelstad Arnhem hebben we in 2019 de onderwerpen klimaatadaptatie binnen circulaire wegenbouw, alternatieve financiering van bouwprojecten, inzet van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt binnen de bouwsector en alle ins en outs van de materialen hub samen uitgediept.
In het laatste kwartaal van 2019 zijn de Nijmeegse bedrijven van Cirkelstad Arnhem/Nijmegen overgegaan naar de nieuw opgezette Cirkelstad Nijmegen. Geen echt afscheid want alle leden van de Cirkelsteden uit de regio blijven uitgenodigd worden voor de Arnhemse CoP’s zodat kennis we zoveel mogelijk van elkaar kunnen leren.
Hoe kan het beter? Mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt een vaste baan aanbieden!
In een CoP over inclusiviteit werd samen met de Gemeente Arnhem de problematiek verkend waar de leden tegenaan liepen bij het onderdeel SROI (social return on investment) binnen aanbestedingen. Na de zomer vond een verdiepende sessie plaats met een kleinere groep geïnteresseerden waarin werd verkend wat er ondernomen kan worden door Cirkelstadleden om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt sneller naar werk te helpen. Er is voortgeborduurd op de Greenpaper die tijdens Building Holland 2019 is opgesteld door een aantal Cirkelstadleden.
De bijeenkomsten in een notendop:
De problematiek die werd gesignaleerd is dat de meeste Cirkelstadleden formeel geen sociale ondernemingen zijn, maar dat ze wel sociaal ondernemen, extra kosten daarvoor maken maar daar in aanbestedingen niet voor ‘beloond’ worden. Dit in tegenstelling tot sociale ondernemingen.
Een voorbeeld waar men tegenaan loopt is dat wanneer ondernemers mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt in dienst nemen (uitstroom), en hiermee dus zekerheid geven aan de werknemer, binnen huidige aanbestedingsmethodieken daar niet extra positief op beoordeeld worden (tellen niet mee bij SROI). Terwijl er wel ‘hoger wordt gescoord’ wanneer mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt tijdelijk (voor één klus) worden ingehuurd. Iets dat niet duurzaam positief is voor de werknemer.
Door de groep werd gesignaleerd dat de gemeentelijke afdeling die de aanbesteding op de markt zet, over het algemeen geen contact heeft met de afdeling die zich bezighoud met werk en inkomen (re-integratie). Verondersteld wordt dat een betere verbinding tussen die afdelingen zal leiden tot een duurzamere afweging. Echte kentering in het duurzaam inzetten van werknemers wordt verwacht wanneer hele arbeidsregio’s een gezamenlijk inkoop en aanbestedingsbeleid hebben en gezamenlijk gaan aanbesteden zodat continuïteit geborgd kan worden.
Mooier kan niet. Op 2 oktober 2019 werd het convenant uniformering Social Return ondertekend door vele overheidsinstanties in Overijssel en Gelderland. In deze bouwblokken wordt wel rekening gehouden met dienstverbanden die vast worden aangeboden. Of deze bouwblokken voldoende bijdragen, zal bekekenen moeten worden. Aan de Arnhemse Cirkelstadleden is dan ook gevraagd om dat voor hen zelf na te gaan en om bij te houden of de ondertekenaars zich ook aan het convenant houden.
Wij zijn erg benieuwd hoe in den lande de andere Cirkelstadleden over deze bouwblokken denken.
Ook willen we alle Cirkelstadleden oproepen om bij elke (netwerk)bijeenkomst met potentiele opdrachtgevers uit te dragen wat jouw mening is over de manier van aanbesteden en hoe het volgens jou zou moeten (circulair en inclusief). Je kan het niet vaak genoeg herhalen!
Materialen Hub, hoe complex is dat!
GroeneWaarden was de locatie voor de laatste CoP van Cirkelstad Arnhem van 2019. Een prachtige plek naast kasteel Doorwerth waar voorheen een steenfabriek stond. Derkjan Hooijer van Hooijer Renkum BV ontving een grote groep geïnteresseerde Cirkelstadters in zijn (nog) net (niet) opgeleverde circulaire kantoor van zijn materialen hub.
De bijeenkomst in een notendop:
Het hoogte punt van de bijeenkomst was de rondleiding van Derkjan door de materialen hub en de werkplaats waar werknemers van het werkbedrijf aan de slag zijn. In de overige twee en een half uur hebben we in een sneltreinvaart alle aspecten van een materialen hub voorbij laten komen (‘beren op de weg’ bij winnen, opslaan, verkoop en gebruik van producten die vrijkomen bij sloopwerkzaamheden) en hebben we actiepunten gedefinieerd.
Zo deelden zowel Derkjan zelf als Suzanne Nagtegaal van BuroBois de dilemma’s die ze tegen kwamen bij het ontwerpen en laten realiseren van een uitbouw respectievelijk een circulair huisje van gebruikte materialen.
Je zou denken dat ‘geoogste’ kozijnen uit één en het zelfde pand de zelfde maatvoering heeft, maar nee, helaas is dat niet het geval. De zoektocht naar goede gebruikte materialen is tijdrovend, iets dat de meeste mensen er niet voor over zullen hebben. Bij Derkjan heeft dit wel geresulteerd in een heel bijzonder kantoor met een leuk palet van verschillende tegels in het toilet en bioskoopstoelen in de vergaderkamer. Omdat geen standaardmaterialen worden gebruikt, gaat er veel meer tijd zitten in de bouw. Gevolg is dat Derkjan de bouwopdracht niet voor een vooraf bepaalde prijs heeft kunnen laten uitvoeren, maar dat per manuur betaald moet worden.
Regelgeving vormt op diverse vlakken een probleem voor zowel het gebruik van oude materialen in de bouw als bij het opzetten van een materialen hub. Wanneer een vergunning voor de bouw wordt aangevraagd moet vaak al aan zo veel welstandsnormen worden voldaan dat het nagenoeg onmogelijk is om met oude producten te werken. Een ruim geformuleerde vergunning zou een mooie oplossing zijn, zodat gedurende het vergunning en realisatieproces het ontwerp nog aangepast kan worden op het moment dat er een aanbod komt van goed toepasbare oude materialen. Ook bouwregelgeving zorgt er voor dat sommige materialen niet meer gebruikt mogen worden zoals deuren die niet hoog genoeg zijn.
Verschillende overheidsdiensten blijken verschillend om te gaan met regelgeving rondom het al dan niet vergunningplichtig zijn van de opslag van – en de handelingen met ‘geoogste’ producten en materialen. Er is regelgeving waarmee kringloopbedrijven worden uitgesloten van vergunningplicht. Ik als spinner van Cirkelstad Arnhem meen dat deze regelgeving ook geldt voor materialen hubs. Dit uitzoeken en door de overheid laten verifiëren is één van de acties die we gezamenlijk hebben gedefinieerd.
Maar welke materialen zijn dan geschikt om te oogsten? Hierbij speelt de losmaakbaarheid een belangrijke rol. Niet alleen voor het intact houden van het product maar ook voor de relatief korte ‘ontmantelings’tijd. Producten die innovatie gevoelig zijn zoals apparaten, lampen en ruiten, zijn over het algemeen slecht herbruikbaar als product omdat de moderne modellen veel energiezuiniger zijn. GroeneWaarden werkt samen met Insert voor het opnieuw op de markt zetten van systeem plafondplaten. Een prachtig initiatief waarbij je je verbaast wat er allemaal geregeld moet worden voordat de droom werkelijkheid wordt. Eerst moet zorgvuldig gesloopt worden, dan moeten de platen gereinigd en opnieuw gewit worden, moeten ze voldoen aan veiligheidseisen, moeten ze verpakt worden in specifiek daarvoor ontworpen dozen waarna ze uiteindelijk verkocht kunnen worden. En dit alles tegen een concurrerend tarief ten opzichte van een nieuw product. Lastig, want elke bewerkingsstap kost geld. Duidelijk is in ieder geval dat het behalen van een dergelijke droom alleen kan als je lef en doorzettingsvermogen hebt en je voldoende schaalgrootte kan bereiken.
Als acties is geformuleerd dat we binnen Cirkelstad nagaan hoe we voor verschillende producten schaalvergroting kunnen gaan realiseren.
Het oogsten van goede her te gebruiken materialen begint bij de sloopopdracht. In veel gevallen maakt de formulering van de aanbesteding/opdracht een rijke ‘oogst’ al onmogelijk. Zo wordt er in veel gevallen geen tijd gegund aan het sloopbedrijf om een goede inventarisatie te houden van te oogsten materiaal. Zoiets moet je ruim van te voren doen zodat de producten en materialen die vrij gaan komen al een nieuwe bestemming kunnen krijgen voor aanvang van de sloop. Daarnaast wordt er over het algemeen nog vooral geselecteerd op prijs waardoor er geen geld beschikbaar is voor de extra menskracht die nodig is voor het zorgvuldig ontmantelen. Van overheden mag je verwachten dat ze circulair aanbesteden, maar veel inkopers weten nog niet hoe dat moet.
Als Cirkelstad leden gaan we bekijken hoe we de opdrachtgevers kunnen ‘opvoeden’ zodat er geen nuttige producten en grondstoffen verloren gaan.
Als een Cirkelstadlid wil meedenken over bovenstaande vraagstukken of andere ideeën heeft, horen we dat graag. Een mooi circulair en sociaal 2020 gewenst vanuit het Arnhemse!