Spinner Wytze Kuijper geeft een update over de ontwikkelingen en laatste stand van zaken in de regio Utrecht en Foodvalley. Met een belangrijke vraag centraal: kunnen we bouwen binnen de planetaire grenzen? En wie is er eigenlijk aan zet?

Wytze: Het ‘circulair denken’ begon ooit met het inzichtelijk maken van materiaalstromen met als bedoeling het hergebruik van vrijkomende materialen te stimuleren. Inmiddels hebben we het over losmaakbaarheid en hoogwaardig hergebruik.

We ervaren ook dat niets vanzelf gaat en er veel bij komt kijken om tot een goede afstemming te komen tussen tal van belanghebbende partijen: opdrachtgevers, opdrachtnemers, ontwerpers en slopers/demonteerders, met als randvoorwaarde ondersteuning vanuit hubs, marktplaatsen -en niet te vergeten- gouden handjes en ondernemers met visie en lef!

Groot denken – klein beginnen

Inmiddels zijn we ons er allemaal van bewust dat er een enorme (ver)bouwopgave voor ons ligt. De Woondeals voor de nieuwbouwopgave zijn aan het indalen en is er inmiddels ook een serieuze impuls gegeven aan het ‘isoleren’ van woningen vanuit het Nationale Isolatie Programma. En juist het leren van de kleine stapjes gaat de grote opgave aanjagen in het maken van bewustere keuzes voor hergebruik en duurzamere alternatieven.

Het mag duidelijk zijn dat dus heel veel producten (her)gebruikt gaan worden. Maar hoe maak je nu de juiste afweging in het bouwproces om ‘circulair’ ook integraal te kunnen verbinden met de andere (klimaat)thema’s? Hoe wordt Bouwen binnen planetaire grenzen voor iedereen?

Milieuwetgeving – wat komt er op je af

Wat ons steeds meer gaat helpen bij het maken van die duurzamere keuzes, is wat er allemaal op producenten/ toeleveranciers af gaat komen. Op product-, project- en organisatieniveau. Niet alleen in Nederland, maar ook vanuit Europa – en met vaak óók nog lokale aangescherpte eisen en ambities. De tijdslijn milieuwetgeving voor de bouwsector laat eenduidig zien: er is geen ontkomen meer aan.

Weerbarstige werkelijkheid

Het onderzoek van Sloopcheck naar de weerbarstige praktijk, ‘Wat kunnen we leren van slopers’, geeft het inzicht dat hergebruik van bouwproducten tot de jaren 50 niets nieuws was. Arbeid was immers goedkoop en materialen kostbaar. Producten uit sloopprojecten werden daarom opgeslagen en weer klaar gemaakt voor gebruik.

Uit dit rapport wordt ook de begripsvorming als ‘herbruikbaarheid’ helderder:

Zorg bij de bouw dat de toegepaste producten/componenten later makkelijk kunnen worden teruggewonnen uit het gebouw en ingezet kunnen worden voor gelijk- of hoogwaardigere functies. Hierbij is niet alleen het ontwerp van het gebouw van belang, maar vooral de eigenschappen van de producten zelf.

Circulair ontwerpen – het kan

Om het hergebruik van producten te stimuleren en het gebruik van primaire grondstoffen drastisch te verminderen om zo maximale CO2-reductie te bereiken, is het essentieel dat we de komende jaren kennis uitwisselen in de bouwsector en (gezamenlijk) investeren in circulair bouwen en renoveren.

Hardleers

Opbouwen van kennis, ervaringen en achterliggende verhalen: hoe kunnen we slim omgaan met de geleerde versnellers en belemmering om de opschaling in gang te zetten? Slopers/demonteerders en ontwerpers moeten goed met elkaar leren communiceren en elkaar leren begrijpen om uit de vele opties de beste (unieke) ontwerpen te genereren. Niet alleen voor het gelijk- of hoogwaardiger hergebruik van producten en componenten, maar juist voor de nog noodzakelijkere keuze van nieuwe (biobased) producten en de wijze waarop ze worden toegepast.

Het blijft verontrustend om te zien dat wat we al weten en geleerd hebben van slopers/demonteerders in wat niet wijs en vaak onverantwoord is om nog toe te passen, nog steeds dagdagelijks in (ver)bouwprojecten grootschalig wordt ingezet.

Het “asbest” van de toekomst zijn we nu nog steeds aan het toepassen!

Update Regio Utrecht e.o.

Houvast – interne rekenprijs CO2 bij de provincie Utrecht

Het is vooral zaak om de materialisering in (ver)bouwprojecten onlosmakelijk te verbinden aan de ontwerpopgave en de inkoop/aanbestedingsprocessen: wat is er beschikbaar, wat is het circulaire alternatief en hoe komen we tot meer dan alleen een financiële afweging?

Inspelend op de aanstaande milieuwetgeving, worden in de provincie Utrecht de maatschappelijke kosten van klimaatverandering meegewogen in beleidskeuzes met een interne rekenprijs van €875/ ton CO2.

Er is sprake van een duidelijke voorbeeldfunctie en een sterk signaal naar de markt:

“Dat die CO2-kosten hoog zijn, reflecteert de enorme maatschappelijke impact die klimaatverandering op termijn zal hebben als we het niet voldoende weten te keren”
– Gedeputeerde Huib van Essen

Dat de provincie ook verder praktisch invulling gaat geven aan o.a. de circulaire samenleving, wordt duidelijk in het nieuwe coalitieakkoord 2023-2027: Aan de slag voor Utrecht – Voor een duurzame, gezonde, groene en ondernemende provincie.

Ontwerpen op basis van bestaand gebouw bij de Universiteit Utrecht

Met de kleine onderdelen die nu worden hergebruikt, zoals kabelgoten, toiletpotten en deurdrangers, gaan we de CO2-doelen van 2050 niet halen. Veel grotere impact gaan we maken met het hergebruik van grote bouwdelen, zoals kanaalplaten en constructie-elementen.

Om dit te realiseren moeten ontwikkelende partijen, architecten, producenten en banken om tafel om samen het ontwerpen van een nieuw gebouw op basis van het te slopen gebouw mogelijk te maken. Hierbij worden de grote bouwdelen in het nieuwe ontwerp geïntegreerd.

Voor het Martinus G. de Bruingebouw zijn 2 adoptie-scenarioscans gemaakt: wordt de nieuwe verschijningsvorm een circulair paviljoen of een kantoorgebouw? 

Verbeeldingskracht gaat ons helpen bij het hergebruik van grote gebouwonderdelen. De grote achterliggende vraagt die blijft: moet je eigenlijk wel slopen?

Circulaire gebiedsontwikkeling in de Gemeente Amersfoort – a must read

De gemeente Amersfoort heeft als doel om in 2030 minimaal 55% CO2 te reduceren en in 2050 100%. Om deze doelstelling te realiseren, zal er voldoende hernieuwbare energie, water en materialen gerealiseerd en gebruikt moeten worden. In de gemeente moet in 2030 tevens voor de helft minder aan primaire grondstoffen gebruikt worden door kringlopen te sluiten; in 2050 mogen geen grondstoffen meer verloren gaan.

Om integraal tot circulaire gebiedsontwikkeling te komen is een interactieve pdf gemaakt. Deze geeft inzicht in wie in welke fase waarop dient te letten. De feiten, inzicht in beleid en regels, borging van kwaliteit bij o.a. tweedehands materialen en beschikbaarheid van gecertificeerde biobased/circulaire materialen en hoe te voldoen aan beeldkwaliteitseisen worden op overzichtelijke wijze samengebracht. Een meer dan inspirerende handreiking met een verhelderende Q&A over het waarom, techniek, meetbaarheid, investeringen en samenwerken.

Update regio Foodvalley

Gemeente Veenendaal – Andere keuzes maken bij isoleren

Het Nationale Isolatieprogramma wordt momenteel uitgerold over Nederland. De gemeenten zijn hierbij nu aan zet. Hoe ga je huiseigenaren betrouwbaar en laagdrempelig het duurzamere isolatie product voorleggen? In Amersfoort en Veenendaal is dit voortvarend opgepakt. Beide gemeenten hebben gekozen voor het maken van een dynamisch PDF die doorlopend wordt geüpdatet en gekoppeld kan worden aan het Duurzaam Bouwloket.

De volgende stap om te gaan verkennen is hoe je subsidies kan gaan toewijzen aan duurzamere isolatiekeuzes, of juist op die locaties waar sprake is van energiearmoede. Om de lokale/regionale economie beter in positie te brengen, wordt ook in kaart gebracht waar je het duurzamere isolatiemateriaal zelf kan kopen of welke lokale erkende verwerker je kan inschakelen voor de uitvoer.

Kjeld van Pieterson van de Gemeente Veenendaal neemt ons mee in de verschillende aanvliegroutes die zijn ontwikkeld.

Living Lab Regio Foodvalley Circulair | Community of Practice Bouw

Regio Foodvalley kiest voor een praktische route om de verduurzaming, renovatie en nieuwbouwopgave circulair vorm te geven voor infra, gebouwen en gebieden.

Waar een wil is, is een (leer)weg

We gaan starten met het HNN-evalueren van 10-15 projecten in de regio. Dat kan met projecten vanaf DO of VO al uitgevoerd. Het kunnen eigen vastgoedprojecten zijn van gemeenten of (woningbouw)projecten binnen de grenzen van Regio Foodvalley.

Wil je een project laten evalueren en leren waar verbeterpotentieel ligt voor je volgende project of concept? Of leren hoe je een aanbesteding of uitvraag beter in de markt kunt zetten of beantwoorden? Dan is dit je kans!

De HNN-evaluatie wordt je aangeboden door de Community of Practice Bouw | Regio Foodvalley Circulair in samenwerking met Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Cirkelstad. Doe je mee?

Een Klimaatpositieve gebouwde omgeving – het kan en wordt vanzelf steeds interessant(er) omdat je er meer ervaring in krijgt.

Wie is (wanneer) aan zet?

Het mag duidelijk zijn dat je niet zomaar één partij kunt aanwijzen, maar dat het een wisselwerking is, in de verschillende fases van de transitie en hoe je je tot elkaar verhoudt. De Matrix van TransMission maakt duidelijk hoe de wederkerigheid en afhankelijkheid werkt. En als je weet in welke fase je je bevindt, kan je ook duidelijk de ‘gewenste rol’ aannemen om samen in beweging te blijven.

Jij bent dus ook aan zet.

Dit is wat jij NU al kan doen met Het Nieuwe Normaal

Samen toewerken naar een eenduidige taal en haalbare prestatieniveaus.

Er zijn 3 mogelijkheden:

1. Hanteer Het Nieuwe Normaal als eenduidige taal voor je circulaire ambities
2. Gebruik de indicatoren van Het Nieuwe Normaal om circulaire prestaties uit te vragen
3. Haal lessen op uit een eerder project door het uitvoeren van een projectevaluatie

We zijn op weg om de bouw een nieuwe vrijhaven te maken, een ‘oase van verwondering’ van hoe het ook kan! We leren dagelijks van de projectevaluaties die we uitvoeren op basis van Het Nieuwe Normaal – zo wordt ‘Bouwen binnen de planetaire grenzen voor iedereen’.

Als inspiratie – als je het even niet meer weet

Een ‘Oase van verwondering’* kun je ook ervaren in Ruigoord. Er zijn 4 routes die ieder op eigen wijze milieubewustverruimend zijn:

• De Omweg – Ik wil wel maar durf nog niet tot de kern te komen
• Het Verwonderpad – Ik ben aan het ontdekken en begin het te zien
• Rondje om de kerk – Ik maak wel stapjes maar ben bang dat ik verdwaal
• Toekomstpad – Ik ga het gewoon doen omdat ik het wil

We staan aan het begin van een immense opgave en ik reik graag de volgende woorden aan van het kunstproject in Ruigoord van “Atelier Van Lieshout”:

Never, Never, Never GiveUp

*Expositie Ruigoord
Oase van verwondering, in Ruigoord, is dagelijks vrij te bezoeken.
De wandelroutes voeren langs ruim 30 ecologische kunstproducten.